Page 14 - Gazete Manas
P. 14
4 RÖPORTAJ

Han OğlununHaziran
Göç Anıları

Рахманкул хандын уулунун
айтуусу боюнча памир көчү

Ömer Küfrevi

Atilla Güven lara, elmalara daha yakın olacak -Sonra ki güzergâhınız nere-
olmam bile beni mutlu etmeye ler olmuştu?
Kırgızlar bu bölgeye Sovyet Rus saldırılarından kaçarak yetiyordu. Göç başlayana kadar
19. yy.’ın başlarında yerleşmeye başladılar. Pamirli o kadar mutluydum ki yerimde Sonraki güzergâhımız Bozoy
duramıyordum. Ertesi günü tan Kümböz köprüsü olmuştu. Köp-
Kırgızların Hanı olan Hacı Rahmankul 1913 yılında Pamir atar atmaz soluğu dışarıda almış- rünün yanı mahşer alanı gibi ka-
bölgesinde doğmuş, 1943 yılında 30 yaşına geldiğinde tım. Bugün buralardan ayrılacak- labalıktı. Göç eden bütün Pamir-
tık. Dışarıda cenaze havası var- li Kırgızlar orada birikmişti san-
hanlık mertebesine ulaşmış. 6 Ağustos 1990 tarihine kadar, dı. Kendini yere atanlar mı der- ki. Uzun bir tahta köprü ve sıra
başka bir deyişle vefat edene kadar Pamir Kırgızlarının hanı siniz, bayılanlar mı dersiniz gör- bekleyen yüzlerce insan…
olmuştur. Pamirli Kırgızların Afganistan’ın Pamir’inden, Van’ın düklerimin tesirinden bir süre
Ulupamir köyüne uzanan göç hikâyesini Rahmankul Han’ın kurtulamadım. Gerçekten bura- Atlar, kuzular, koyunlar ve in-
dan gitmek istemiyorlardı. Ben sanlar herkes o köprüyü kullanı-
en küçük oğlu Musaddık Kutlu’dan dinledik. anlam veremiyordum bu duru- yordu. İki adam yan yana ancak
ma! Oysa uzaklarda her şey vardı geçebileceği genişlikte dar bir
Атилла Гүвен ne arzu edersek yanı başımızda köprüydü. Nehir hayatımda gör-
olacaktı… Gözyaşları feryatlar düğüm en büyük nehirdi. Bizim
Памир түйүнү Гималай, Каракорум, Теңир özel arşiv figanlar içerisinde yükler atlara göç kervanından bir kişinin düşe-
жана Хиндикуш тоолорунун бириккен жеринде öküzlere yükleniyordu. Büyük- rek kayıplara karıştığı söylentile-
lerimizi o zaman gerçekten anla- ri de almış başını gidiyordu. Bo-
жайгашкан. Борбор Азияга падышачыл yamamıştım. Şimdiler Pamir her zoy Kümböz Köprüsünü geçtik-
Орусия кысымы күч ала баштагандан aklıma geldiğinde bu sahne gö- ten sonra, 2 saate yakın bir süre
zümde canlanır. Doğduğum yeri, durmadan yola devam ettik. Biz
тартып, памирликтерде кыйын кезең заманы çocukluğumun en güzel anılarını günlerce dümdüz yolda gidiyor-
башталган. Мындан улам Рахманкул хан эли da bu göç ile beraber orada bırak- duk ve nihayetinde ilerlediğimiz
менен бирге ХХ кылымдын 80-жылдарында mış olduğumu düşündükçe ağla- yol son bulmuştu. Yolun bitme-
yan kadınların gözyaşlarına ortak si, bana bizim yaşadığımız Pamir
өз мекени Памирди таштап кетүүгө мажбур olasım gelir, gözlerim yaşarır. bölgesinin dağların zirvesi oldu-
болгон. Мына ошол кыйынчылыктарга бай ğu gerçeğini göstermişti. Çünkü
күндөрдү ал кезде сегиз жашта болсо да Ата - Göç güzergâhınız nereler biz göç esnasında hiçbir dağa te-
Журтунан айрылып, кандай кыйынчылыктарды oldu? Yolda nelerle ne tür zor- peye tırmanmamış, yükseğe çık-
башынан өткөргөндүгүн Рахманкул хандын luklarla karşılaştınız? mamıştık. Oysa şimdi yol bitmiş-
уулу Мусадык Кутлу өз эскерүүлөрүндө айтып ti uçurumun kenarına gelmiştik.
Biz öğlen vakitlerinde Aşağıya bakmaya cesaret edile-
берди. Pamir’den çıkıyorduk. Yolda her- meyecek kadar yüksekteydik.
kesin ağladığını görüyordum. Vadinin zirvesinden yavaş yavaş
Pamir bölgesi Dünya’nın çocuk babasıyım. Kırgızistan’da - Musaddık Bey, göçün habe- güne kadar herkes gündelik ya- Kadınlar, yaşlılar ve çocuklar at aşağıya inmeye başladık. Kenar-
en uzun dağ silsilelerin- Kırgızistan-Türkiye Manas Üni- rini nasıl aldınız? Göç hazırlık- şamını sürdürecek kimselere bu sırtındaydı. Topozlar ve yaklar, lardan daha önce tüccarların kul-
den biri olan Himalayalar, Ka- versitesi Sağlık, Kültür ve Spor ları nasıl gerçekleşti? durum sezdirilmeyecekti. yanımıza alabildiğimiz yükleri- landıklarını düşündüğüm yoldan
rakurum, Tanrı Ve Hindikuş Dairesi Başkanlığına bağlı Öğ- mizi taşıyordu. Bir tepenin kıyı- zar zor ilerleyebiliyorduk. Yuka-
Dağları’nın birleşme noktasında renci evleri Müdürlüğü’nde ça- 1977 senesi güzüydü, ben o Ben göç haberini ‘‘Yarın bura- sına geldiğimizde herkesin dö- rıdan rüzgârın ve o kadar kişinin
yer alır. ‘’Dünya’nın Damı’’ ola- lışmaktayım. zamanlar 7 yaşındaydım. Ek- dan kaçacağız çok uzak yerlere nüp Pamir’e son bir kez baktığı- ağırlığının etkisiyle arada bir ko-
rak da adlandırılan Pamir bölge- ber Ağabeyim kışa hazırlık için gideceğiz!’’ diye kendi araların- nı gördüm. Tepeyi aştıktan son- caman taşlar düşüyordu. Aşağıya
sinin yükseklik ortalaması 3.500 -Pamir’deki yaşamınızdan, erzak almaya şehre indiğin- da konuşan amcalardan öğren- ra yaşadığımız yeri bir daha gör- güç bela kazasız belasız indikten
m. olup bazı yerlerde yükseklik oradaki çocukluk anılarınızdan de Afganistan’da olayların çıktı- miştim. me şansımız olmayacaktı. Doğ- sonra çevremi incelemeye başla-
7.500 metreye kadar çıkmakta- biraz bahseder misiniz? ğı haberini de beraberinde ge- duğum Pamir’e doğru ben de di- dım. Beni aşağıda yeni sürpriz-
dır. tirmişti. Çok geçmeden bizim Çok uzaklara gitmek sözünü ğerleri gibi son kez bakıyordum. lerin beklediğini ta vadinin zir-
-Sayın Musaddık Bey bize -Çocukluğumun en güzel anı- eve babamla görüşmek için böl- sevmiştim de, peki kaçmak ne- Pamir ise eski neşesini kaybet- vesindeyken tahmin ediyordum.
kendinizi tanıtır mısınız? larını Pamir’de geçti. Yazın dağ- gemizde yaşayan insanlar sık sık yin nesiydi? miş öksüz bir çocuk gibiydi, gö- Kocaman büyük ağaçları görün-
-Ben Musaddık Kutlu. lardan, yayladan ve oyunlardan gelmeye başladı. Bir misafir gi- rünürde kimseler kalmamıştı ce tahminimde yanılmadığımı
1970 yılı Pamir’de doğdum. evin yolunu bulamazdık. Kışın diyor, bir diğeri geliyordu. Bu Kimden hangi sebeplerden ve Pamir’de güneş batıyordu. 1. anladım.
Afganistan’ın Pamir Bölgesi’nde da çok soğuk olur çarıklarımız, toplantılarda göç kararı alınmış. ötürü kaçmamız gerekiyordu? Gün Açkile denilen yere geldik.
8 yaşıma kadar yaşadım. Son- kıyafetlerimiz donar ama bize bir Çevremizde insanların bir hazır- Oraya ulaşır ulaşmaz senelerdir Pamir bölgesinde hiç ağaç ye-
rasında Pakistan’da 4 yıl mül- şey olmazdı. Hastalık nedir bil- lığa giriştiklerini fark etmem çok -Çocuk aklımla bir anlam ve- birbirlerini görmeyen akrabalar tişmez miydi?
teci olarak yaşadıktan sonra mezdik. Pamir’de o zamanlar- zaman almadı. Yapılması planla- remesem de hep beraber çok dostlar birbirlerine sarıldı selam-
1982 senesinde 12 yaşında iken da 7-8 yaşındaki bir çocuk ken- nan göçün Sovyet-Rus yönetimi uzaklara gitme fikri hoşuma git- laştı sonra hep beraber ağlaştılar. Evet bizim yaşadığımız böl-
Türkiye’ye yerleştik. İlk, orta ve di başına deve yakalamaya gider, tarafınca duyulması göç kafile- mişti. Bütün gün bunları düşün- 1 gece orada dinlendikten sonra gede ağaç göremezdiniz. Nadi-
lise öğrenimimi Türkiye’de bi- yabani atları yakalayıp evcilleşti- sine zarar getireceği düşünüldü- meden kendimi alamıyordum. ertesi gün erkenden yola çıktık. rin görülen küçük çalıların boyu
tirdikten sonra yüksek öğreni- rirdi. Pamir’de herkes özgürdü. ğünden, bu bilgi herkesle payla- ise 30 cm. yi geçmezdi. Hayatım-
mimi Kırgızistan’da tamamla- Pamir’deki bu özgürlük, mutlu- şılmıyor sadece bir birine güve- Büyüklerimden şehirlerde her da ilk defa bu kadar çok ağacı bir
dım. Kırgızistan’da evlendim 3 luğumuzun kaynağıydı diyebili- nen insanlar arasında bir sır gibi şey var diye duymuştum. Bazen
rim. saklanıyordu. Göçün başlayacağı ağabeyim erzak almaya gittiğin-
de sene de bir tattığımız bizim
bölgemizde yetişmeyen kayısı-
   9   10   11   12   13   14   15   16