Page 9 - Gazete Manas
P. 9
9
KIRGIZ TAYGANI
Kırgız tayganı dağlarda olsun hızı, çevikliği, çabuklukluğu, güçlülüğü, Nazgül Dolotkeldieva
dayanıklılığı, cesaretliği ile diğerlerinden oldukça farklıdır. Taygan soğuğa
ve sıcağa dayanıklıdır. Soğuğa boyun eğmeyen eşsiz bir hayvandır.
өздүк архив uyum sağlamıştır. Tayganın yünü
uzun, kışın soğuktan koruyucu yünleri
Taygan’ın geçmişi menler, Karakalpaklılar ve başka tayganın avları yakalamasına, onları lığa gider. Diğerleri iz aramıyor. Eğer vardır. Tazılarda ve diğer tayganlarda
Taygan av köpeğinin en eskisidir. milletler tazı olarak arap dilinde cesaretle ısırmasına hayran kalıp, mi- avını gözden uzaklaşıp görünmezse koruyucu yün yoktur. Onlar soğukta
Onun oluşum tarihi ilkel zamanla- adlandırsa da Moğollar “Taygan- tolojideki kanatlı köpeklerin onuru- takibi bırakıyor. Kırgız tayganı ise sabırsız, yünleri kısadır.
ra gidiyor. Rivayetlere göre keskin nokhoy” olarak adlandırırlar. na ‘taygan’ adını vermişlerdir. Tarih avını yakalanaya kadar iz sürmek-
bakışlı, hünerli taygan akbabanın kaynaklarında ‘taygan’ hakkında bil- tedir. Sadece safkan Kırgız tayganı Taygan özğürlüğü seven
yumurtasından hayata gelir. Ak- Tayganın geçmişini araştıran, gi çok az bulunmaktadır. Orta çağın kurtlara saldırabilir. Kurttan korkar- köpek
babanın yumurtasından dünyaya “Kırgız Tayganı” kitabının yazarı bilim adamı Kaşgarlı Mahmud’un sa o tayganda diğer köpeğin kanı
gelen köpeği insanlar üç günün Zamirbek Akunov taygan adını eserinde ‘taygan ile tilki kovalıyor’ var demektir. Tarihte kaplana sal- Tayganızincirebağlayıp, kafesiçinde
içerisinde dikkate alıp, büyütecek “Tayıngan(ibadet eden) köpek” satırları bulunmaktadır. 19 yüzyılda dıran tayganlar da olmuştur. 1840- tutmamak gerekir, çünkü yüzyıllardır
ve bu hayvandan hiçbir canlı ka- olarak, Skiff-Sac dönemindeki mi- Kırım'da Tatarların Aşaga taygan, 1850 yıllarında Sibirya’da yaşayan özgür yaşamış bir köpek cinsidir. Tay-
çamayacak taygan olacaktır. Akba- tolojiye bağlıyor. Kanatlı köpeklerin Yavru taygan köyleri olduğu bilin- Bugu Kırgızlarından Balbay Eşkojo ganküçüklüğünden itibarenözgürye-
banın ikinci adı-Kumai. Kırgızlar heykelleri bu ritüelde sebep olmuş mektedir. Şu anda Kırım’da Taigan uulu’nun Aktaman adlı tayganı yüz- tişmesi gerekir. Taygana 6-7 ayından
yeterince iyi hayvanı tutan tayganı sadece. Kanatlı köpekler mitolojiye hayvanat bahçesi var. lerce geyik, keçi- oğlağın yanında başlayarak, büyük,tecrübelitayganlar-
kumaidan yaralmış kutsal köpek ola- göre akbabadan yaratılmıştır. Bu kaplan da avlamıştır. la birlikte yetiştirerek, avcılığı öğretilir.
rak “Kumai+ıyık” olarak adlandır- yüzden Kırgızlar avcı köpekleri mi- Başka tayganlardan farkı O zaman taygan hünerli olarak yetişir.
mışlardır. Eğer üç günün içerisinde tolojideki köpeklere karşılaştırarak nedir? Kırgız tayganın kulakları, burnu Taygan 2 yaşından itibaren kemikleri
insanlar köpeği dikkate almasalar, ‘tayıngan köpek’ diye isimlendirmiş- dikdörtgenşeklinde,yünlü,kuyruğu gelişir. Taygan avcı köpek olduğu için
akbabanın yumurtası civciv olup, ak- ler. Kısalarak ‘taygan’ olarak adlan- Taygan yetiştirenlerin söylediğine halka şeklinde, dişleri büyük, göv- et yiyeceklerini sever. Tayganı besle-
babaya dönüşüp uçup gider. dırmıştır. Bu seçeneği doğru olarak göre başka görünümdeki tayganlar desi ve kemikleri güçlüdür. Çünkü mede et-süt yemeklerini çok kullan-
Kırgızlar “Tayganı” av köpekleri- kabul edebiliriz. Çünkü Altay’da ‘ta- bir defa avcılığa gittikten sonra yor- dağlarda ileri geri çok yürüyüş yap- mak gerekir.
nin babası diyorlar. Kırgız tayganına yıngan’ Allah’a ibadet yapan yer ‘tay- gun kalırken, Kırgız tayganı ise her tığı için böyle biçimlenmiştir. Kazak
benzer köpekleri Kazaklar, Türk- gan’ diye yeniden adlandırılmıştır. zaman ayakta, 7-8 gün gün üst üste ve Türkmenlerin ‘tazıları’ taygan gibi Taygan ve Alman kurdu
Zamirbek Akunov’a göre Kırgızlar avcılığa gidebiliyor. Sadece Kırgız güçlü değildir. Çünkü onlar ovaya ‘Dünyada en akıllı köpeklerin üçü
tayganı koku alarak, iz arayarak avcı- arasına giren ve dünyanın her köşe-
sinde yaygın olan alman kurdunun
tayganlardan farkı nedir?’ sorusuna
cevap bulmaya çalıştık. Birinci fark
taygan doğal koşullarda yetişen avcı
köpektir. Alman kurdu ise özel olarak
melezleştirme sonucunda ortaya çı-
kan bir köpektir. Taygan dağlık alanda
avcılıkta kullanılırken, alman kurdu
bahçeyi korumada, koku almada ve
başka özel hizmetlerde kullanılıyor.
Alman kurdunun bir özelliği de çok
akıllı olmasıdır. Çünkü alman kurdu
koku almadan önce, ona verilen emir-
leri düşünüp, sonra yapar.
Vücut yapısı
Tayganın gözleri keskin. Avını gö-
rerek, kokusunu alarak avcılığa çıkar.
Böyle üstünlük sadece taygan ve tazıda
var. DiğerArapvediğermilletlerintay-
ganları koku almadan sadece görerek
avcılık yapar. Taygan geceleri da iyi gö-
rür, ama gece avcısı diyemeyiz. Taygan
koştuğunda ortalama hızı saatte 50-60
km, kısa aralığa ise 70 km’dir. Eğer
yukarı koşarsa 30-40 km/saat, aşağa
ise 70-80km/saat koşar. Taygan yılına
5-6,çokolursa9-10köpekyavruyapar.
Coşkun Aral Mart'14
KIRGIZ TAYGANI
Kırgız tayganı dağlarda olsun hızı, çevikliği, çabuklukluğu, güçlülüğü, Nazgül Dolotkeldieva
dayanıklılığı, cesaretliği ile diğerlerinden oldukça farklıdır. Taygan soğuğa
ve sıcağa dayanıklıdır. Soğuğa boyun eğmeyen eşsiz bir hayvandır.
өздүк архив uyum sağlamıştır. Tayganın yünü
uzun, kışın soğuktan koruyucu yünleri
Taygan’ın geçmişi menler, Karakalpaklılar ve başka tayganın avları yakalamasına, onları lığa gider. Diğerleri iz aramıyor. Eğer vardır. Tazılarda ve diğer tayganlarda
Taygan av köpeğinin en eskisidir. milletler tazı olarak arap dilinde cesaretle ısırmasına hayran kalıp, mi- avını gözden uzaklaşıp görünmezse koruyucu yün yoktur. Onlar soğukta
Onun oluşum tarihi ilkel zamanla- adlandırsa da Moğollar “Taygan- tolojideki kanatlı köpeklerin onuru- takibi bırakıyor. Kırgız tayganı ise sabırsız, yünleri kısadır.
ra gidiyor. Rivayetlere göre keskin nokhoy” olarak adlandırırlar. na ‘taygan’ adını vermişlerdir. Tarih avını yakalanaya kadar iz sürmek-
bakışlı, hünerli taygan akbabanın kaynaklarında ‘taygan’ hakkında bil- tedir. Sadece safkan Kırgız tayganı Taygan özğürlüğü seven
yumurtasından hayata gelir. Ak- Tayganın geçmişini araştıran, gi çok az bulunmaktadır. Orta çağın kurtlara saldırabilir. Kurttan korkar- köpek
babanın yumurtasından dünyaya “Kırgız Tayganı” kitabının yazarı bilim adamı Kaşgarlı Mahmud’un sa o tayganda diğer köpeğin kanı
gelen köpeği insanlar üç günün Zamirbek Akunov taygan adını eserinde ‘taygan ile tilki kovalıyor’ var demektir. Tarihte kaplana sal- Tayganızincirebağlayıp, kafesiçinde
içerisinde dikkate alıp, büyütecek “Tayıngan(ibadet eden) köpek” satırları bulunmaktadır. 19 yüzyılda dıran tayganlar da olmuştur. 1840- tutmamak gerekir, çünkü yüzyıllardır
ve bu hayvandan hiçbir canlı ka- olarak, Skiff-Sac dönemindeki mi- Kırım'da Tatarların Aşaga taygan, 1850 yıllarında Sibirya’da yaşayan özgür yaşamış bir köpek cinsidir. Tay-
çamayacak taygan olacaktır. Akba- tolojiye bağlıyor. Kanatlı köpeklerin Yavru taygan köyleri olduğu bilin- Bugu Kırgızlarından Balbay Eşkojo ganküçüklüğünden itibarenözgürye-
banın ikinci adı-Kumai. Kırgızlar heykelleri bu ritüelde sebep olmuş mektedir. Şu anda Kırım’da Taigan uulu’nun Aktaman adlı tayganı yüz- tişmesi gerekir. Taygana 6-7 ayından
yeterince iyi hayvanı tutan tayganı sadece. Kanatlı köpekler mitolojiye hayvanat bahçesi var. lerce geyik, keçi- oğlağın yanında başlayarak, büyük,tecrübelitayganlar-
kumaidan yaralmış kutsal köpek ola- göre akbabadan yaratılmıştır. Bu kaplan da avlamıştır. la birlikte yetiştirerek, avcılığı öğretilir.
rak “Kumai+ıyık” olarak adlandır- yüzden Kırgızlar avcı köpekleri mi- Başka tayganlardan farkı O zaman taygan hünerli olarak yetişir.
mışlardır. Eğer üç günün içerisinde tolojideki köpeklere karşılaştırarak nedir? Kırgız tayganın kulakları, burnu Taygan 2 yaşından itibaren kemikleri
insanlar köpeği dikkate almasalar, ‘tayıngan köpek’ diye isimlendirmiş- dikdörtgenşeklinde,yünlü,kuyruğu gelişir. Taygan avcı köpek olduğu için
akbabanın yumurtası civciv olup, ak- ler. Kısalarak ‘taygan’ olarak adlan- Taygan yetiştirenlerin söylediğine halka şeklinde, dişleri büyük, göv- et yiyeceklerini sever. Tayganı besle-
babaya dönüşüp uçup gider. dırmıştır. Bu seçeneği doğru olarak göre başka görünümdeki tayganlar desi ve kemikleri güçlüdür. Çünkü mede et-süt yemeklerini çok kullan-
Kırgızlar “Tayganı” av köpekleri- kabul edebiliriz. Çünkü Altay’da ‘ta- bir defa avcılığa gittikten sonra yor- dağlarda ileri geri çok yürüyüş yap- mak gerekir.
nin babası diyorlar. Kırgız tayganına yıngan’ Allah’a ibadet yapan yer ‘tay- gun kalırken, Kırgız tayganı ise her tığı için böyle biçimlenmiştir. Kazak
benzer köpekleri Kazaklar, Türk- gan’ diye yeniden adlandırılmıştır. zaman ayakta, 7-8 gün gün üst üste ve Türkmenlerin ‘tazıları’ taygan gibi Taygan ve Alman kurdu
Zamirbek Akunov’a göre Kırgızlar avcılığa gidebiliyor. Sadece Kırgız güçlü değildir. Çünkü onlar ovaya ‘Dünyada en akıllı köpeklerin üçü
tayganı koku alarak, iz arayarak avcı- arasına giren ve dünyanın her köşe-
sinde yaygın olan alman kurdunun
tayganlardan farkı nedir?’ sorusuna
cevap bulmaya çalıştık. Birinci fark
taygan doğal koşullarda yetişen avcı
köpektir. Alman kurdu ise özel olarak
melezleştirme sonucunda ortaya çı-
kan bir köpektir. Taygan dağlık alanda
avcılıkta kullanılırken, alman kurdu
bahçeyi korumada, koku almada ve
başka özel hizmetlerde kullanılıyor.
Alman kurdunun bir özelliği de çok
akıllı olmasıdır. Çünkü alman kurdu
koku almadan önce, ona verilen emir-
leri düşünüp, sonra yapar.
Vücut yapısı
Tayganın gözleri keskin. Avını gö-
rerek, kokusunu alarak avcılığa çıkar.
Böyle üstünlük sadece taygan ve tazıda
var. DiğerArapvediğermilletlerintay-
ganları koku almadan sadece görerek
avcılık yapar. Taygan geceleri da iyi gö-
rür, ama gece avcısı diyemeyiz. Taygan
koştuğunda ortalama hızı saatte 50-60
km, kısa aralığa ise 70 km’dir. Eğer
yukarı koşarsa 30-40 km/saat, aşağa
ise 70-80km/saat koşar. Taygan yılına
5-6,çokolursa9-10köpekyavruyapar.
Coşkun Aral Mart'14
