Page 15 - Gazete Manas
P. 15
ARAŞTIRMA-İNCELEME 15
Эки кадам алдыга, бир кадам артка Mayıs'14
İki Adım İleriye, Bir Adım Geriye Сезим Токтобек кызы
Sezim Toktobek kızı
Бөбөктүн уктаар алдында “Апа, жомок Биз ар бир көрсөтүүнү төмөндөгүдөй i-rısunok.ru
айтып бериңизчи?” деген сөзү азыркы критерийлер менен:
убактарда айтылбай калса керек. Күндүз
кечке иштеген ата-энесиинин убактысы 1.Педагогдордун, психологдордун
жок, же сыналгынын жанынан чыкпаган катышуусу менен балдардын жаш
баласынын каалоосу жок. Мындай өзгөчөлүгүнө жана табитине жараша
көрүнүш улана берсе тубү каякка алып даярдалууга тийиш. Себеби балдарды Акыркы убактарда
барат деген суроо тынсыздандырбай убактысынан эрте чоңойтуп албашыбыз бала тарбиялоо
койбойт. керек;
жалгыз ата-этенин
Эч качан, эч нерсе 2.Эфирге берилген ар бир көрсөтүүнүн моюнуна
унутулбайт ички маңызына басым жасап,
тарбиялык мааниси күчтүү, ынтымакка, жүктөлбөстөн
Врач-психотерапевт Усенов боорукерликке, эмгекчилдикке үндөгөн, Çocukların gece yatmadan önce Çünkü çocukların zamanında büyü- медиа да өз
Кеңешбектин айтымында, баланы зөөкүрдүк, согуш жок материалдар ‘Anneciğim, bana bir masal anlat’ mesi için bu şarttır. тарбиясын
тарбиялоодо маалымат бере турган ар сунушталат; diye istekleri günümüzde pek rastla-
nılan bir durum olmaktan çıktı. Çün- 2. Televizyonda gösterilen бере баштады.
бир булактын мааниси чоң. “Бала алган 3.Программаларда, мультфильмдерде kü annelerin gün boyu çalışmasın- her programın içeriğine dikkat edi- Ааламдашуу
маалыматынан оң же терс таасир алышы музыка (мелодия) жеңил, ырдын сөздөрү dan dolayı çocuklarına ayıracakları lerek, dostluğa, merhametliğe, ça-
мүмкүн жана ал баланын келечегинин оор эмес, жаттоого жеңил болуусу керек; pek vakitleri yok. Bu nedenle çocuk- lışkanlığa çağıran, şiddet ve savaş доорунда мындай
калыптанышына түздөн-түз таасир берет. larla gün boyu karşısında oturdukları içermeyen programlar gösterilmesi көрүнүштүн
Биз кичине кезибиздеги окуяларды 4.Балдар сыналгыны жөн гана көрүп, televizyonlar ilgileniyor veya onları gerekir.
унутуп калабыз дейбиз, а бирок эч нерсе тим болбостон алардын интеллектуалдык oyalıyor diyebiliriz. Böyle devam канчалык деңгээлде
эч качан унутулбайт жана бул илимде деңгээли өсүш керек. Эң жөнөкөй ederse sonucu ne olur? 3. Televizyon programların- жакшы, жаман
да такталган. Бул сыналгыдан көргөн санаганды, өң-түстөрдү үйрөтүүбүз da, çizgi filmlerde kullanılan müzik
мультфильм, тасмаларга да тиешелүү. зарыл; Asla hiçbir şey unutulmaz ve kelimeler basit ve ezberlenmesi тараптары бар?
Psikoterapist Usenov Keneşbek’in kolay olması gerekir. Сыналгынын баланы
Жаңжал, согуш, зордукту көргөн бала 5.Ар бир бөбөк таланттуу болот. söylediğine göre çocuğun eğitimin-
аны сиңирип алып, кийин өзү жасай Теледен ыр, бий, музыка аркылуу талантын de enformasyon veren her kaynak 4. Çocuklar televizyonu boş тарбиялоодо орду
баштайт. Ой жүгүртүүсүндө “ушинтсе ачууга көмөк көргөзүшүбүз керек. önemlidir. ‘Çocuk aldığı bilgiden yere izlemek yerine programlar ço- кандай, ата-эне
olumlu ya da olumsuz etkilenebilir cukların bilgi seviyesini artırmalıdır. бере турган
болот турбайбы” деген тыянакка келет. Жалгыз балдардын табити өзгөрдү ve onun geleceğine önemli etkiler Onlara hiç yoktan saymayı, ve renk- акыл-насаатты
Балдар өтө сезимтал келет, кээ бири дейин десең, кээ бир жаш ата-энелер bırakabilir. Biz çocukluğumuzda- leri öğretmesi gerekir.
мындайды көрүп алып түнү менен да жогорудагы өзгөчүлүктөр ki olayları unuturuz deriz, ama asla жана билимди бере
уктабай, корккондор бар. Мектептерде менен даярдалган программаларга hiçbir şey unutmaz ve bunu bilimde 5. Her çocuk çok yetenek- алабы?
рэкетизм сыяктуу жаман көрүнүштөр канааттанышпайт. Кээ бир учурларда kanıtlandı. Bunun çocukluk döne- lidir. Televizyondaki programlarla
кайдан чыгат? Албетте чоңдордон, “сиздер эмне үчүн башка өлкөнүн minde izlediğimiz çizgi filmlerle de onun yeteneğinin geliştirmesine yar- Günümüzde çocuğun
ilişkisi var. Savaş ve şiddet görüntü- dımcı olmamız gerekir. eğitiminde aile ve
сыналгыдан көргөндөрүн жасашат да. мультфильмдерин бербейсиңер, lerini izleyen çocuk, bunu hemen okulun yanında
Ал эми сүйүү, достук, мээримди көргөн балдарыбыз каалап жатпайбы” kavrıyor ve gördüğünü yapmaya baş- Kunduz Amanova şunları da ek-
дешет. Биз беребиз, бирок кылдат lıyor. Kendilerince: ‘Böyle yaparsak ledi: ‘Ancak günümüzde çocukların medya da önemli bir
бала кандай жыйынтык чыгарат? СССР тандоо аркылуу. Кооздугуна кызыгып olurmuş’ sonucuna ulaşıyor. Çocuk- istekleri değişti desem yanlış olmaz. rol üstlenmektedir.
мезгилинде тартылган мультфильмдердин lar çok duyarlıdır, birisi böyle bir şey Çünkü bazı veliler yukarıdaki kriter- Küreselleşme çağında
ушундай касиети бар, көргөн бала жада берип койсок өзөгүбүз эмне болот?! izledikten sonra bütün gece ağlayıp lere uygun hazırlanan programlara bu durumun olumlu
Ушул өңдүү суроолор ар бир медиа korkabilir. Liselerde her türlü kötü karşı bir memnuniyetsizlik var. Şaşı- ve olumsuz birçok
калса карышкырды да жакшы көрүп кызматкерин ойлондуруп, ааламдашуу alışkanlıklar nereden geliyor? Tabi ki rıyorum, Onlar ‘Niye diğer ülkelerin yönü bulunmaktadır.
калат. Демек ата-энелер, чоңдор ушуну büyüklerden ve televizyon izlemele- yaptığı çizgi filmlerin göstermiyorsu-
дайыма эске алып балдардын көргөн доорунда жеткичектердин аң-сезимин rinden kaynaklanıyor. Aynı zaman- nuz’ diyor. Biz gösteriyoruz, ama biz Televizyonun
туура маалыматтар менен сугарууга da sevgi, dostluk, nezaketi izleyen onları önce özenle kontrol ediyoruz. çocuklara verdiği
мультфильминен баштап өзүбүздүн милдеттүүбүз!”- деп Кундуз Аманова çocuklarda da farklı sonuçlar ortaya O çizgi filmler çok iyi deyip gösterir-
жүрүм-турумубузду көзөмөлдөп çıkıyor. Sovyetler Birliği döneminde sek kendi kültürümüz ne olacak? Bu eğitimle anne
жеткинчектин калыптануусуна туура сөзүн жыйынтыктады. yapılan çizgi filmlerin o kadar etkisi tür soruları her medya çalışanı düşü- babaların verdiği
var ki, bu çizgi filmleri izleyen ço- nüp, küreselleşme zamanında gele- eğitim arasında nasıl
багыт беришибиз керек”, - деди Кеңешбек Кыргыз элинин, деги эле түрк cuklar kurdu da sevmeye başlıyor. Bu ceğimiz olan çocukların bilinçaltına bir fark vardır sizce?
калктарынын маданиятынан, улуттук yüzden ana babalar bunu unutmadan doğru enformasyonu göndermek
Усенович. эпостордон, жомокторунан сонун çocukların izlediği çizgi filmlerden için çalışmamız gerekiyor’ dedi.
мультфильмдерди тартууга болот. davranışlarını kontrol ederek, bebe-
“Балдарды эрте чоңойтуп Алар аркылуу улуттук каада-салтты, ğin büyümesine doğru yol gösterme- Kırgız elinin, Türk dünyasının
албашыбыз керек” идеологияны бөбөктөгө бере алабыз. miz lazım’ dedi. kültüründen, milli destanlarından,
Өнүгүү жолунда билим берүү, коомдук Çocukların erken büyümesine en- masallarından, çok iyi çizgi filmleri
Балдарга арналган телекөрсөтүүлөр, интеллектуалдык деңгээл, технология gel olmamız gerek yapsak neden olmasın? Onlarla biz
мультфильмдер эфирге берилгенге жагынан эки кадам алдыга таштап Çocuklara arzu edilen her televiz- kendi kültürümüzü, ideolojimizi,
чейин кандай баскычтардан өтөт аракет кылганыбыз менен фольклордук, yon programı, çizgi filmler gösteriye milli geleneklerimizi çocuklara öğ-
жана кандай критерийлер менен улуттук маданият жактан бир кадам kadar hangi aşamalardan geçecek ve retebiliriz. Günümüzde eğitim ve
даярдалат? Бул суроого Коомдук артка кеткендейбиз. Улутуна тиешелүү hangi kriterilere göre hazırlanacak? teknoloji yolunda iki adım ileri git-
телерадио корпорациясынын “Келечек” эч нерсени билбей, жомок укпаган, Bu soruya Kamu Radyo ve Televiz- memize rağmen folklor, milli kültür
студиясынын продюсери Кундуз Аманова батыштын медиасынын терс таасири yon Kurumu Gelecek Stüdyosu’nun alanında bir adım geriye gidiyoruz.
жооп берди. “Азыркы балдардын табити астында калган баладан эртең эмнени yapımcısı Kunduz Amanıva cevap Kültürüne bağlı hiçbir şey bilmeyen,
аябагандай өзгөрдү. Жалаң Жапония, күтүүгө болот деген суроого астейдил verdi: “Şimdiki çocukların istekleri masal okumayan, batının etkisi ile
Кытай, жана АКШ тарткан анимациялык көңүл буруубуз кажет. çok değişti. Japonya Çin ve ABD’de ana babasına ‘sen’ diye hitap eden
фильмдерге кызыгышат. Алардын боегу, yapılan çizgi filmleri izliyorlar. Bu çocuktan neyi bekleyebiliriz? Sevgi
сапаты жакшы болгону менен өзөгү жок. çizgi filmlerin kalitesi ve renkleri çok ile büyüyen çocuktan nasıl bir insan
iyi ancak içeriği çok anlamsız. Biz her çıkar? Milli folkloru unutalım mı ya
televizyon programını aşağıdaki kri- da koruyalım mı? Kendimize ait ol-
terilere göre hazırlıyoruz. mayan ürünün bize gereği var mı?
1. Eğitimciler ve psikologlar
ile birlikle çocukların yaşına ve is-
teklerine uygun hazırlanması gerekir.
Эки кадам алдыга, бир кадам артка Mayıs'14
İki Adım İleriye, Bir Adım Geriye Сезим Токтобек кызы
Sezim Toktobek kızı
Бөбөктүн уктаар алдында “Апа, жомок Биз ар бир көрсөтүүнү төмөндөгүдөй i-rısunok.ru
айтып бериңизчи?” деген сөзү азыркы критерийлер менен:
убактарда айтылбай калса керек. Күндүз
кечке иштеген ата-энесиинин убактысы 1.Педагогдордун, психологдордун
жок, же сыналгынын жанынан чыкпаган катышуусу менен балдардын жаш
баласынын каалоосу жок. Мындай өзгөчөлүгүнө жана табитине жараша
көрүнүш улана берсе тубү каякка алып даярдалууга тийиш. Себеби балдарды Акыркы убактарда
барат деген суроо тынсыздандырбай убактысынан эрте чоңойтуп албашыбыз бала тарбиялоо
койбойт. керек;
жалгыз ата-этенин
Эч качан, эч нерсе 2.Эфирге берилген ар бир көрсөтүүнүн моюнуна
унутулбайт ички маңызына басым жасап,
тарбиялык мааниси күчтүү, ынтымакка, жүктөлбөстөн
Врач-психотерапевт Усенов боорукерликке, эмгекчилдикке үндөгөн, Çocukların gece yatmadan önce Çünkü çocukların zamanında büyü- медиа да өз
Кеңешбектин айтымында, баланы зөөкүрдүк, согуш жок материалдар ‘Anneciğim, bana bir masal anlat’ mesi için bu şarttır. тарбиясын
тарбиялоодо маалымат бере турган ар сунушталат; diye istekleri günümüzde pek rastla-
nılan bir durum olmaktan çıktı. Çün- 2. Televizyonda gösterilen бере баштады.
бир булактын мааниси чоң. “Бала алган 3.Программаларда, мультфильмдерде kü annelerin gün boyu çalışmasın- her programın içeriğine dikkat edi- Ааламдашуу
маалыматынан оң же терс таасир алышы музыка (мелодия) жеңил, ырдын сөздөрү dan dolayı çocuklarına ayıracakları lerek, dostluğa, merhametliğe, ça-
мүмкүн жана ал баланын келечегинин оор эмес, жаттоого жеңил болуусу керек; pek vakitleri yok. Bu nedenle çocuk- lışkanlığa çağıran, şiddet ve savaş доорунда мындай
калыптанышына түздөн-түз таасир берет. larla gün boyu karşısında oturdukları içermeyen programlar gösterilmesi көрүнүштүн
Биз кичине кезибиздеги окуяларды 4.Балдар сыналгыны жөн гана көрүп, televizyonlar ilgileniyor veya onları gerekir.
унутуп калабыз дейбиз, а бирок эч нерсе тим болбостон алардын интеллектуалдык oyalıyor diyebiliriz. Böyle devam канчалык деңгээлде
эч качан унутулбайт жана бул илимде деңгээли өсүш керек. Эң жөнөкөй ederse sonucu ne olur? 3. Televizyon programların- жакшы, жаман
да такталган. Бул сыналгыдан көргөн санаганды, өң-түстөрдү үйрөтүүбүз da, çizgi filmlerde kullanılan müzik
мультфильм, тасмаларга да тиешелүү. зарыл; Asla hiçbir şey unutulmaz ve kelimeler basit ve ezberlenmesi тараптары бар?
Psikoterapist Usenov Keneşbek’in kolay olması gerekir. Сыналгынын баланы
Жаңжал, согуш, зордукту көргөн бала 5.Ар бир бөбөк таланттуу болот. söylediğine göre çocuğun eğitimin-
аны сиңирип алып, кийин өзү жасай Теледен ыр, бий, музыка аркылуу талантын de enformasyon veren her kaynak 4. Çocuklar televizyonu boş тарбиялоодо орду
баштайт. Ой жүгүртүүсүндө “ушинтсе ачууга көмөк көргөзүшүбүз керек. önemlidir. ‘Çocuk aldığı bilgiden yere izlemek yerine programlar ço- кандай, ата-эне
olumlu ya da olumsuz etkilenebilir cukların bilgi seviyesini artırmalıdır. бере турган
болот турбайбы” деген тыянакка келет. Жалгыз балдардын табити өзгөрдү ve onun geleceğine önemli etkiler Onlara hiç yoktan saymayı, ve renk- акыл-насаатты
Балдар өтө сезимтал келет, кээ бири дейин десең, кээ бир жаш ата-энелер bırakabilir. Biz çocukluğumuzda- leri öğretmesi gerekir.
мындайды көрүп алып түнү менен да жогорудагы өзгөчүлүктөр ki olayları unuturuz deriz, ama asla жана билимди бере
уктабай, корккондор бар. Мектептерде менен даярдалган программаларга hiçbir şey unutmaz ve bunu bilimde 5. Her çocuk çok yetenek- алабы?
рэкетизм сыяктуу жаман көрүнүштөр канааттанышпайт. Кээ бир учурларда kanıtlandı. Bunun çocukluk döne- lidir. Televizyondaki programlarla
кайдан чыгат? Албетте чоңдордон, “сиздер эмне үчүн башка өлкөнүн minde izlediğimiz çizgi filmlerle de onun yeteneğinin geliştirmesine yar- Günümüzde çocuğun
ilişkisi var. Savaş ve şiddet görüntü- dımcı olmamız gerekir. eğitiminde aile ve
сыналгыдан көргөндөрүн жасашат да. мультфильмдерин бербейсиңер, lerini izleyen çocuk, bunu hemen okulun yanında
Ал эми сүйүү, достук, мээримди көргөн балдарыбыз каалап жатпайбы” kavrıyor ve gördüğünü yapmaya baş- Kunduz Amanova şunları da ek-
дешет. Биз беребиз, бирок кылдат lıyor. Kendilerince: ‘Böyle yaparsak ledi: ‘Ancak günümüzde çocukların medya da önemli bir
бала кандай жыйынтык чыгарат? СССР тандоо аркылуу. Кооздугуна кызыгып olurmuş’ sonucuna ulaşıyor. Çocuk- istekleri değişti desem yanlış olmaz. rol üstlenmektedir.
мезгилинде тартылган мультфильмдердин lar çok duyarlıdır, birisi böyle bir şey Çünkü bazı veliler yukarıdaki kriter- Küreselleşme çağında
ушундай касиети бар, көргөн бала жада берип койсок өзөгүбүз эмне болот?! izledikten sonra bütün gece ağlayıp lere uygun hazırlanan programlara bu durumun olumlu
Ушул өңдүү суроолор ар бир медиа korkabilir. Liselerde her türlü kötü karşı bir memnuniyetsizlik var. Şaşı- ve olumsuz birçok
калса карышкырды да жакшы көрүп кызматкерин ойлондуруп, ааламдашуу alışkanlıklar nereden geliyor? Tabi ki rıyorum, Onlar ‘Niye diğer ülkelerin yönü bulunmaktadır.
калат. Демек ата-энелер, чоңдор ушуну büyüklerden ve televizyon izlemele- yaptığı çizgi filmlerin göstermiyorsu-
дайыма эске алып балдардын көргөн доорунда жеткичектердин аң-сезимин rinden kaynaklanıyor. Aynı zaman- nuz’ diyor. Biz gösteriyoruz, ama biz Televizyonun
туура маалыматтар менен сугарууга da sevgi, dostluk, nezaketi izleyen onları önce özenle kontrol ediyoruz. çocuklara verdiği
мультфильминен баштап өзүбүздүн милдеттүүбүз!”- деп Кундуз Аманова çocuklarda da farklı sonuçlar ortaya O çizgi filmler çok iyi deyip gösterir-
жүрүм-турумубузду көзөмөлдөп çıkıyor. Sovyetler Birliği döneminde sek kendi kültürümüz ne olacak? Bu eğitimle anne
жеткинчектин калыптануусуна туура сөзүн жыйынтыктады. yapılan çizgi filmlerin o kadar etkisi tür soruları her medya çalışanı düşü- babaların verdiği
var ki, bu çizgi filmleri izleyen ço- nüp, küreselleşme zamanında gele- eğitim arasında nasıl
багыт беришибиз керек”, - деди Кеңешбек Кыргыз элинин, деги эле түрк cuklar kurdu da sevmeye başlıyor. Bu ceğimiz olan çocukların bilinçaltına bir fark vardır sizce?
калктарынын маданиятынан, улуттук yüzden ana babalar bunu unutmadan doğru enformasyonu göndermek
Усенович. эпостордон, жомокторунан сонун çocukların izlediği çizgi filmlerden için çalışmamız gerekiyor’ dedi.
мультфильмдерди тартууга болот. davranışlarını kontrol ederek, bebe-
“Балдарды эрте чоңойтуп Алар аркылуу улуттук каада-салтты, ğin büyümesine doğru yol gösterme- Kırgız elinin, Türk dünyasının
албашыбыз керек” идеологияны бөбөктөгө бере алабыз. miz lazım’ dedi. kültüründen, milli destanlarından,
Өнүгүү жолунда билим берүү, коомдук Çocukların erken büyümesine en- masallarından, çok iyi çizgi filmleri
Балдарга арналган телекөрсөтүүлөр, интеллектуалдык деңгээл, технология gel olmamız gerek yapsak neden olmasın? Onlarla biz
мультфильмдер эфирге берилгенге жагынан эки кадам алдыга таштап Çocuklara arzu edilen her televiz- kendi kültürümüzü, ideolojimizi,
чейин кандай баскычтардан өтөт аракет кылганыбыз менен фольклордук, yon programı, çizgi filmler gösteriye milli geleneklerimizi çocuklara öğ-
жана кандай критерийлер менен улуттук маданият жактан бир кадам kadar hangi aşamalardan geçecek ve retebiliriz. Günümüzde eğitim ve
даярдалат? Бул суроого Коомдук артка кеткендейбиз. Улутуна тиешелүү hangi kriterilere göre hazırlanacak? teknoloji yolunda iki adım ileri git-
телерадио корпорациясынын “Келечек” эч нерсени билбей, жомок укпаган, Bu soruya Kamu Radyo ve Televiz- memize rağmen folklor, milli kültür
студиясынын продюсери Кундуз Аманова батыштын медиасынын терс таасири yon Kurumu Gelecek Stüdyosu’nun alanında bir adım geriye gidiyoruz.
жооп берди. “Азыркы балдардын табити астында калган баладан эртең эмнени yapımcısı Kunduz Amanıva cevap Kültürüne bağlı hiçbir şey bilmeyen,
аябагандай өзгөрдү. Жалаң Жапония, күтүүгө болот деген суроого астейдил verdi: “Şimdiki çocukların istekleri masal okumayan, batının etkisi ile
Кытай, жана АКШ тарткан анимациялык көңүл буруубуз кажет. çok değişti. Japonya Çin ve ABD’de ana babasına ‘sen’ diye hitap eden
фильмдерге кызыгышат. Алардын боегу, yapılan çizgi filmleri izliyorlar. Bu çocuktan neyi bekleyebiliriz? Sevgi
сапаты жакшы болгону менен өзөгү жок. çizgi filmlerin kalitesi ve renkleri çok ile büyüyen çocuktan nasıl bir insan
iyi ancak içeriği çok anlamsız. Biz her çıkar? Milli folkloru unutalım mı ya
televizyon programını aşağıdaki kri- da koruyalım mı? Kendimize ait ol-
terilere göre hazırlıyoruz. mayan ürünün bize gereği var mı?
1. Eğitimciler ve psikologlar
ile birlikle çocukların yaşına ve is-
teklerine uygun hazırlanması gerekir.
