Page 17 - Gazete Manas
P. 17
muz'13 SPOR 17
Ravşan Abdullayev,
arşivten
Vahşi kartal, bir avcıya dönüşüyor. Tayganlar 1 yaşına gel- dan geçen terbiyecilerin puanları toplanarak “Salbuurunçu”, kuşla,
kurdu zor avlar diklerinde “1 kar bastı” diye adlandırılıyor- kazanan dereceler belirleniyor. tayganla veya yay ile
lar, ondan sonra 12-15 kara kadar yaşıyorlar. avcılık yapan insanlara
Çoğu zaman kartalı yavruyken alıp bes- Eğer tayganın soyu iyi değilse onu terbiye et- Ayrıca daha küçük boyuttaki kuşlar için verilen genel addır.
liyorlar. Yavru kartal, kısa zamanda ele alışı- meye çalışmaya gerek yoktur. Eskiden tayga- de ayrı kategoriler var. Tavşan veya güver- Kırgızlar kartal ve
yor ve terbiye etmesi çok kolay oluyor. Yav- nın büyüklüğüne göre değil onun cesaretine cin salıp avcı kuşları gönderiyorlar. Terbiye- yırtıcı kuşları avcılıkta
ruyken elle beslenen kartal iyi terbiye edilir- göre seçmek gerekir diye anlatılırmış. cilerden kimin kuşu daha hızlı avını yakalar- eğitmede ve kullanmada
se büyüdüğünde kurt bile avlayabiliyor. Vah- sa, o kazanıyor. Kartallar için de özel kurt ge- çok ustadırlar. Buna ise
şi kartal ise yemeğini kendisi bulup yiyor ve “Salbuurun” canlanıyor... tiriliyor. Kimin avcı kartalı kurdu daha önce Kırgızların tarihindeki
gözleri neyi görüyorsa onu almaya çalışıyor. yakalarsa o kazanıyor. Çoğunlukla kartallar savaş ve göçebe hayat
Vahşi olanların kurt avlaması zor oluyor ama Kırgızistan Spor Bakanlığı, 1997 yılın- kurdun yanına gelemiyor çünkü korkuyorlar. zemin hazırlamıştır.
iyi uçuyorlar. Kartalı 1 yaşına gelmeden 8-9 da terbiyecilik yeteneğini ulusal spor oyunla- Kırgız tayganlarını da aynı tür kurtlarla dö-
aylık iken avcılık yaptırmayı öğretmek gerek. rından kaldırıp yerine Korelilerin, Çinlilerin vüştürüyorlar ve kurdu yenen taygan kazanı-
Doğa şartlarında kartallar, 6-7 aylıkken kendi ulusal sporlarının değişik türlerini koymuş- yor. Bazı tayganlar ise kokusundan kaçıyor.
yemeklerini bulmayı öğreniyor ama hayvan lardı. Bundan dolayı terbiyecilerin ilgileri yok
terbiyecilerinin gözetiminde bu süre 1 yıla olmuştu. Ama 2005 yılından başlayarak Ton Hayvan terbiyeciliği
kadar çıkabiliyor. ilinde sosyal birimler “Jolçoro”, “Adikata” ve
“Ayköl” kooperatifi birleşerek ülke düzeyin- Kırgızistan’da unutulmuştu
Az zamanda terbiye de “Salbuurun” festivalini organize edip, ter-
edilen kuşlar biyeciliğin yineden şöhret kazanmasını sağ- Tarih bilimciler terbiyeciliğin Orta
ladılar. Gazete, dergi, televizyon aracılığıyla Asya’da 4000 yıl önce ortaya çıktığını ve
Orta Asya’da balık avlayan kartalı terbiye halka bilgi ulaştırarak, yok olmakta olan bu buradan ise tüm dünyaya yayıldığını ifa-
etmede ise Isık-Göl Bölgesi ilk sırada… Bu yeteneği canlandırma işine başladılar. Bu or- de ediyorlar. Kazılarda elde edilen bulgu-
bölgede tüm terbiyeciler kuşu 7-8 gün içe- ganizasyonun girişimiyle terbiyecilik yetene- lar da okçulukta Enesay Kırgızlarının bir za-
risinde yetiştirebiliyorlar. Bu kartallar aynı ğini anlatan “Salbuurun” ve “Kırgız Tayga- manlar dünyada önemli bir yere sahip ol-
zamanda keklik ve tavşan da avlayabiliyor- nı” adlı belgesel filmler de çekildi. Bu filmler- duğunu anlatmakta. Okçuluk günümüz-
lar. Genellikle kuş terbiyecileri, kuşu Eylül, le organizasyon, birçok festivale katılıp dere- de Altay, Hakas, Yakutlar, Moğollar, Bur-
Ekim aylarında doğal hayatta tutup, Şubat’a ceye girmiş. Ayrıca Isık-Göl Bölgesi’nin Ton yatlar, Türkler, Koreliler, Macarlar tarafın-
kadar avlatıyorlar. Daha sonra ise yakaladık- ilindeki Bökönbayev Köyü’nde hayvan terbi- dan festivallerde kullanılabiliyor. Avcılık
ları bu kuşları yine özgür bırakıyorlar. Yalnız yeciliği müzesi açılmış, bu müzede terbiyeci- ve taygan dövüşlerinde ise Kazakistan’da,
doğanları terbiye etmek biraz zaman gerekti- lere ve Kırgız geleneğine ait malzemeler ser- Türkmenistan’da, Moğolistan’da, Çinli Kır-
rir ama onlar alışırsa insanlardan kaçmıyor- gilenmiştir. gızlarda, Macaristan'da, tüm Arap ülkelerin-
lar. Kırgızistan’da onları besleyip avcılık ya- de, İran’da ve Batı’daki çoğu ülkelerde devlet
panlar azdır. Kırgızistan ağaçlık olduğundan Festivale katılmak özeldir tarafından çok destekleniyor. Kırgızistan’da
dolayı doğan ile avlanmak uygunsuz diye dü- ve komşu Özbekistan’da bu iş tamamen unu-
şünülür. Şimdilerde ise doğan ile avlananlar “Salbuurun” Festivali’nin kurallarına ve tulmuş durumda.
var ama onların da sayısı oldukça az. oyunun içeriğine dikkat edildiğinde, bir-
kaç aşamadan oluşmakta. “kartal-kuş ile av- Kasım 2010’da UNESCO Dünya Orga-
Taygan eğitiminde lanma” yarışması iki turdan oluşuyor. Birin- nizasyon Kongresi'nde hayvan terbiyeciliği
soy önemli ci aşama, “Dış görünüş sınavı”, terbiyecilerin yeteneği “İnsanoğlunun en eski unutulmaz
avcı kuşu nasıl beslediği, giydiği giysisi, el- mirası” olarak açıklanmıştır. Arabistan, Ka-
Taygan eğitimi en kolay iştir. Tayganı diveni, kuşun tüy, kanat, kuyruk bütünlüğü, tar, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Suriye,
yavruyken iyi besleyip 7-8 aylık olduğun- uzun-kısa kordonunun ulusal renkte yapılıp Belçika, Çek Cumhuriyeti, İspanya, Moğolis-
da, kendisinden daha büyük bir tayganla av- yapılmadığına göre puan veriliyor. Bunun dı- tan, İngiltere ve Fransa ülkeleri de bu kararda
cılık yaptırmaya alıştırmak onun avcılığı he- şında avcı kuşun ıslıkla çağrılması da hakim oldukça büyük role sahipler.
men öğrenmesini sağlıyor. Tayganın kanında tarafından puanlanıyor. İkinci aşama ise “İç
avcılık yeteneği var. 2 yaşında tam anlamıy- sınav”. Hayvan terbiyecilerinin hayvanlarını
la güçlenen taygan, 8-9 yaşına geldiğinde tam nasıl terbiye ettikleri puanlanıyor. İki sınav-
Ravşan Abdullayev,
arşivten
Vahşi kartal, bir avcıya dönüşüyor. Tayganlar 1 yaşına gel- dan geçen terbiyecilerin puanları toplanarak “Salbuurunçu”, kuşla,
kurdu zor avlar diklerinde “1 kar bastı” diye adlandırılıyor- kazanan dereceler belirleniyor. tayganla veya yay ile
lar, ondan sonra 12-15 kara kadar yaşıyorlar. avcılık yapan insanlara
Çoğu zaman kartalı yavruyken alıp bes- Eğer tayganın soyu iyi değilse onu terbiye et- Ayrıca daha küçük boyuttaki kuşlar için verilen genel addır.
liyorlar. Yavru kartal, kısa zamanda ele alışı- meye çalışmaya gerek yoktur. Eskiden tayga- de ayrı kategoriler var. Tavşan veya güver- Kırgızlar kartal ve
yor ve terbiye etmesi çok kolay oluyor. Yav- nın büyüklüğüne göre değil onun cesaretine cin salıp avcı kuşları gönderiyorlar. Terbiye- yırtıcı kuşları avcılıkta
ruyken elle beslenen kartal iyi terbiye edilir- göre seçmek gerekir diye anlatılırmış. cilerden kimin kuşu daha hızlı avını yakalar- eğitmede ve kullanmada
se büyüdüğünde kurt bile avlayabiliyor. Vah- sa, o kazanıyor. Kartallar için de özel kurt ge- çok ustadırlar. Buna ise
şi kartal ise yemeğini kendisi bulup yiyor ve “Salbuurun” canlanıyor... tiriliyor. Kimin avcı kartalı kurdu daha önce Kırgızların tarihindeki
gözleri neyi görüyorsa onu almaya çalışıyor. yakalarsa o kazanıyor. Çoğunlukla kartallar savaş ve göçebe hayat
Vahşi olanların kurt avlaması zor oluyor ama Kırgızistan Spor Bakanlığı, 1997 yılın- kurdun yanına gelemiyor çünkü korkuyorlar. zemin hazırlamıştır.
iyi uçuyorlar. Kartalı 1 yaşına gelmeden 8-9 da terbiyecilik yeteneğini ulusal spor oyunla- Kırgız tayganlarını da aynı tür kurtlarla dö-
aylık iken avcılık yaptırmayı öğretmek gerek. rından kaldırıp yerine Korelilerin, Çinlilerin vüştürüyorlar ve kurdu yenen taygan kazanı-
Doğa şartlarında kartallar, 6-7 aylıkken kendi ulusal sporlarının değişik türlerini koymuş- yor. Bazı tayganlar ise kokusundan kaçıyor.
yemeklerini bulmayı öğreniyor ama hayvan lardı. Bundan dolayı terbiyecilerin ilgileri yok
terbiyecilerinin gözetiminde bu süre 1 yıla olmuştu. Ama 2005 yılından başlayarak Ton Hayvan terbiyeciliği
kadar çıkabiliyor. ilinde sosyal birimler “Jolçoro”, “Adikata” ve
“Ayköl” kooperatifi birleşerek ülke düzeyin- Kırgızistan’da unutulmuştu
Az zamanda terbiye de “Salbuurun” festivalini organize edip, ter-
edilen kuşlar biyeciliğin yineden şöhret kazanmasını sağ- Tarih bilimciler terbiyeciliğin Orta
ladılar. Gazete, dergi, televizyon aracılığıyla Asya’da 4000 yıl önce ortaya çıktığını ve
Orta Asya’da balık avlayan kartalı terbiye halka bilgi ulaştırarak, yok olmakta olan bu buradan ise tüm dünyaya yayıldığını ifa-
etmede ise Isık-Göl Bölgesi ilk sırada… Bu yeteneği canlandırma işine başladılar. Bu or- de ediyorlar. Kazılarda elde edilen bulgu-
bölgede tüm terbiyeciler kuşu 7-8 gün içe- ganizasyonun girişimiyle terbiyecilik yetene- lar da okçulukta Enesay Kırgızlarının bir za-
risinde yetiştirebiliyorlar. Bu kartallar aynı ğini anlatan “Salbuurun” ve “Kırgız Tayga- manlar dünyada önemli bir yere sahip ol-
zamanda keklik ve tavşan da avlayabiliyor- nı” adlı belgesel filmler de çekildi. Bu filmler- duğunu anlatmakta. Okçuluk günümüz-
lar. Genellikle kuş terbiyecileri, kuşu Eylül, le organizasyon, birçok festivale katılıp dere- de Altay, Hakas, Yakutlar, Moğollar, Bur-
Ekim aylarında doğal hayatta tutup, Şubat’a ceye girmiş. Ayrıca Isık-Göl Bölgesi’nin Ton yatlar, Türkler, Koreliler, Macarlar tarafın-
kadar avlatıyorlar. Daha sonra ise yakaladık- ilindeki Bökönbayev Köyü’nde hayvan terbi- dan festivallerde kullanılabiliyor. Avcılık
ları bu kuşları yine özgür bırakıyorlar. Yalnız yeciliği müzesi açılmış, bu müzede terbiyeci- ve taygan dövüşlerinde ise Kazakistan’da,
doğanları terbiye etmek biraz zaman gerekti- lere ve Kırgız geleneğine ait malzemeler ser- Türkmenistan’da, Moğolistan’da, Çinli Kır-
rir ama onlar alışırsa insanlardan kaçmıyor- gilenmiştir. gızlarda, Macaristan'da, tüm Arap ülkelerin-
lar. Kırgızistan’da onları besleyip avcılık ya- de, İran’da ve Batı’daki çoğu ülkelerde devlet
panlar azdır. Kırgızistan ağaçlık olduğundan Festivale katılmak özeldir tarafından çok destekleniyor. Kırgızistan’da
dolayı doğan ile avlanmak uygunsuz diye dü- ve komşu Özbekistan’da bu iş tamamen unu-
şünülür. Şimdilerde ise doğan ile avlananlar “Salbuurun” Festivali’nin kurallarına ve tulmuş durumda.
var ama onların da sayısı oldukça az. oyunun içeriğine dikkat edildiğinde, bir-
kaç aşamadan oluşmakta. “kartal-kuş ile av- Kasım 2010’da UNESCO Dünya Orga-
Taygan eğitiminde lanma” yarışması iki turdan oluşuyor. Birin- nizasyon Kongresi'nde hayvan terbiyeciliği
soy önemli ci aşama, “Dış görünüş sınavı”, terbiyecilerin yeteneği “İnsanoğlunun en eski unutulmaz
avcı kuşu nasıl beslediği, giydiği giysisi, el- mirası” olarak açıklanmıştır. Arabistan, Ka-
Taygan eğitimi en kolay iştir. Tayganı diveni, kuşun tüy, kanat, kuyruk bütünlüğü, tar, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Suriye,
yavruyken iyi besleyip 7-8 aylık olduğun- uzun-kısa kordonunun ulusal renkte yapılıp Belçika, Çek Cumhuriyeti, İspanya, Moğolis-
da, kendisinden daha büyük bir tayganla av- yapılmadığına göre puan veriliyor. Bunun dı- tan, İngiltere ve Fransa ülkeleri de bu kararda
cılık yaptırmaya alıştırmak onun avcılığı he- şında avcı kuşun ıslıkla çağrılması da hakim oldukça büyük role sahipler.
men öğrenmesini sağlıyor. Tayganın kanında tarafından puanlanıyor. İkinci aşama ise “İç
avcılık yeteneği var. 2 yaşında tam anlamıy- sınav”. Hayvan terbiyecilerinin hayvanlarını
la güçlenen taygan, 8-9 yaşına geldiğinde tam nasıl terbiye ettikleri puanlanıyor. İki sınav-
