Page 10 - gazete-manas-sayi-51
P. 10
САРЕСЕП / İNCELEME
Nisan'16
Мүмкүнчүлүгү чектелген Engellere takılmadan hayata
жаран менен шаар аралап... devam
Мунара Кадырдин кызы Ayzirek Urmatbekova
Гүлзар Дүйшенова өзү майып болсо да, коомдук иштерге активдүү катышып Gülzar Düyşenova engelli olmasına rağmen sosyal faaliyetlere aktif olarak katılmaktadır.
келет. Ал 2010-жылы Японияга барып келген. Ал жакта майыптар үчүн атайын 2010 yılında Japonya'ya gitti ve ordaki imkanlar hakkındaki düşüncelerini bizimle paylaştı.
жолдор, пульт менен башкарылуучу кольяскалар жана башка ыӊгайлуу шарттарды Gülzar Düyşenova: “Japonya çok gelişmiş engelliler için özel yollar, kumandayla yönetilen
көрүп, Бишкекте андай мүмкүнчүлүктөр жоктугуна кейийт. Биз да Гүлзар айым arabalar v.s. ’’ dedi. Aynı zamanda sokakta gezmek çok rahat ve kolaydır. Bu soruna ilgi duyarak
менен шаар аралап, анын көзү менен бул жагдайды аӊдап-билип, мүмкүнчүлүгү
чектелген адамдарга борбор калаада жүрүү канчалык кыйын экендигине күбө Gülzar Düyşenova ile şehri gezdik.”
болдук.
Мыйзам берген мирден жасоо оңой. Пандустар- рип, курсагын тойгузууга мүмкүн Anayasanın Verdiği Garanti Bakanlığı'nın verilerine göre sağlık ku-
кепилдик дын сапатын жана анын кандай эмес. Сөзсүз бирөө коляска менен Kırgızistan Cumhuriyeti Anayasası’nın rumlarının %80'inde rampa vardır.
жасалышы керектигин аныктаган кошо көтөрүп киргизип, тамактан- 7. maddesinin 43. fıkrasında “Engelli va-
“Мүмкүнчүлүгү чектелген жа- атайын мамлекеттик стандарт бар ган соң кайра көтөрүп чыгарышы tandaşların sağlığını koruma’’ ibaresine 1. Yollardaki inşa edilen rampalardan
рандардын саламаттыгын сактоо” экендигин көпчүлүк биле бербейт. керек. göre altyapı tesisleri tüm vatandaşlar için engellilerin geçemeyeceklerini görmekte-
жөнүндөгү Кыргыз Республика- Ал стандартка ылайык, пандустун uygun olmalıdır. yiz. Çünkü rampalar çok dikey olduğu için
сынын мыйзамынын 7-бөлүмүнүн бурчундагы бурулуштар 5 градусту 3. Дары-дармекти убагында са- Devletin üst kademesindeki yetkililer tehlikelidir, arabayla aşağı inerken, engel-
43-беренесине ылайык, инфра- түзүш керек. Кээ бир учурлар- тып алуу да оор. Анткени дарыка- ile yerel yönetim yetkilileri engelli vatan- lilerin sağlığına zarar verebilir. Bu yetmi-
структуранын объектилери бардык да бурулуш конструкциясы орно- налардан да атайын жасалган жолду daşların her türlü kurumlara ulaşabilmele- yormuşcasına rampanın aşağı tarafına es-
жарандарга бирдей жеткиликтүү тулат. Бирок бул жерде да бурулуш көрө албадык. rini, toplu taşıma araçlarını kullanabilme- naflar ticari mallarını koyarak alanı daralt-
болушу керек. 8 градустан ашпаш керек. Ал эми lerini ve bilgi erişimine ulaşılmasını teda- maktadırlar.
өтө тик пандустарга чыгууда кый- 4. Дүкөндө 90 пайыз арзанда- rik etmek zorundadırlar.
Мамлекеттик бийлик орган- ынчылыктар жаралып, коркунуч- туу жүрүп жатат. Майыптыгы бар- Aynı maddenin 44. fıkrasında “Halka 2. Engelliler dışarda beslenme ihtiyaçla-
дары, жергиликтүү бийлик адми- лар бул мүмкүнчүлүктөн да куру ка- açık yerleri, kurumları, havalimanları, de- rını tek başına gideremezler. Çünkü resto-
нистрациясы жана жергиликтүү тар туулат. лышты. mir yolları, durakları inşa etmede engelli ranların giriş çıkış kapılarında birilerinin
өзүн-өзү башкаруу органдары Пандус атайын горизонтал- vatandaşlar ve arabayla yürüyen engelli- ona yardım etmesi gerekir.
мүмкүнчүлүгү чектелген жаран- дык багыт менен орнотулуп, анын 5. Эгер мүмкүнчүлүгү чектелген lere de uygun yapılar olması gerekmekte-
дардын ар кандай мекемелерге, ко- туурасы 1,5 метрден кем болбош адам акча которууну же, акча алуу- dir. Bahse konu olan kurumlar devlet se- 3. İlaçları satın almaları da zordur. Çün-
омдук транспортторго кирүүсүнө, керек. Эгер чыга турган тепкич ну кааласа да бирөөнүн жардамы- çim komitesinin kontrolünden geçerken kü eczanelerde engelliler için inşa edilen
маалымат менен камсыз болуула- узун болсо, 80см бийиктиктеги сыз, өз алдынча банктарга, акча ал- engelli vatandaşların haklarını savunan özel yolları göremedik.
рына мүмкүнчүлүк түзүп берүүгө жантайыңкы жолдон кийин сөзсүз маштыруучу жайларга кире албайт. kamu teşkilatlarının ve derneklerin katılı-
милдеттүү. түз жер орун алыш керек. Аны ме- mıyla halkın kullanımına açılmalıdır.” 4. Mağazalarda %90 indirim görüyoruz.
нен катар пандус бекем болуп, оор 6. Жогорку билимдүү болууну Engelli Rampası Nasıl Olmalı? Ancak engelli vatandaşlarımız bu şanstan
Ушул эле мыйзамдын 44-бере- салмактагы адам менен колясканын көксөгөн мекендештерибизди жо- Rampa; Beton, metal, ahşap gibi mater- yararlanamamaktadırlar.
несинде “Коомдук жайларды, ме- салмагын көтөрө алгандай жасалга- горку окуу жайларынын тепкичте- yallerden yapılır. Günümüzde metalden
кемелерди, аэропортторду, темир ны зарыл. ри да ичкери киргизбейт. yapılmış engelli rampalara çok rastlarız. 5. Engelli bir kişi para değiştirmek ya da
жолдордун аялдамасын курууда КРдин Саламаттыкты сактоо Çünkü hammaddesi demir olan rampanın para çekmek isterse birinin yardımı olma-
мүмкүнчүлүгү чектелген жарандар- министрлигинин маалыматына та- 7. Жогорку сотко майыптыгы yapılması oldukça kolaydır. Rampaların dan, tek başına bankalara, dövizlere gire-
ды, аны менен катар коляска менен янсак, медициналык мекемелердин бар адам кайрылбайбы деген суроо kalitelerini kontrol eden devlet kurumla- memektedir.
жүргөн жарандарды да эске алуу 80%да гана пандус бар. Ал эми үн туулат. rının olduğunu çoğu kişi bilmiyordur. Uy-
керек. Жогорудагы мекемелер мам- чыгаруучу жол чырактар Бишкек gun standartlara göre rampanın dönüş 6. Yüksek eğitim almak isteyen engelli
лекеттик кабыл алуу коммисиясы- шаарында эле орнотулган. 8. Жаңы чыккан кино тасмалар- açısının 5 derece olması gerekiyor. Bazı vatandaşlarımız üniversite, enstitü binala-
нан өтүп жаткан учурда социалдык 1. Кадимки өтмөктөргө салын- ды ким гана көрүүнү каалабасын. durumlarda dönüş bağlantısı yerleştiri- rının girişlerinde engelli rampası olmadı-
коргоо органдарынын кызматкер- ган пандустан бир да майыпты- Тилекке каршы, мүмкүнчүлүгү чек- lir. Ama bağlantıda da dönüş 8 dereceden ğı için bu imkandan da yararlanamamak-
леринин жана мүмкүнчүлүгү чек- гы бар адам жүрө албасына күбө телген адамдарга кино да көрүүгө fazla olmamalı. Çok dikey ve zorlu rampa- tadırlar.
телген жарандардын коомдук би- болдук. Себеби, алар өтө тик, ко- шарт жок. dan çıkmak oldukça tehlike saçmaktadır.
рикмелеринин катышуусу жок экс- оптуу экен. Коляска менен ылдый Rampa yatay şekilde olmak üzere ge- 7. ''Yüksek mahkemeye engelliler baş-
плуатацияга берилбеши керек.” түшсө зуулдап барып эле башы ме- 9. Бишкектин айрым борбор- nişliği 1.5 metreden az olmamalıdır. Eğer vuramaz mı?'' sorusu akıllara gelmektedir.
нен сайыла тургандай. Анысы аз дук бөлүгүндө гана пандустар бар. merdivenler yüksek olacaksa 80 santimet-
Пандус кандай болуш келгенсип, пандустун этегине соод- Бирок, бул жолдордо да кимдир re üst sınırını geçmemesi gerekmektedir. 8. Vizyona yeni çıkan filmi izlemeyi
керек? агерлер товарын жайып алган. бирөө жардам бериш керек. Антке- Aynı zamanda rampalar dayanıklı olmalı- kim istemez. Maalesef sinemalarda engel-
2. Мүмкүнчүлүгү чектелген ни алардын да эскилиги жеткен. dır. li rampaları bulunmadığı için film izleme
Пандус-бетон, металл, жы- адам көчөдө жүрүп, курсагы ачса, Kırgızistan Cumhuriyeti Sağlık imkanından yararlanamamaktadırlar.
гач сыяктуу ар кандай матери- кайсы бир тамактануучу жайга ки- 10. Болгону Кыргыз Республи-
алдардан жасалат. Учурда ме- касынын Социалдык өнүгүү мини- 9. Bişkek'in sadece bazı merkezi kesim-
таллдан жасалган пандустарды көп стрлигинде гана салыштырмалуу lerinde engelli rampaları bulunmaktadır.
кездештирүүгө болот. Себеби, те- жакшы жол жасалган. Ama yollarda birilerinin yardım etmesi
gerekmektedir.
11. “Балдарымдын мектептеги
чогулушуна да мектепке кирүүгө 10. Engelli veliler, “Çocukların okuldaki
мүмкүнчүлүк жок болгонунан улам toplantılarına, engelli rampası bulunmadı-
эле бара албайм” ... ğı için gidemiyorlar.”
Fotoğraf : Munara Kadırdin Kızı
Nisan'16
Мүмкүнчүлүгү чектелген Engellere takılmadan hayata
жаран менен шаар аралап... devam
Мунара Кадырдин кызы Ayzirek Urmatbekova
Гүлзар Дүйшенова өзү майып болсо да, коомдук иштерге активдүү катышып Gülzar Düyşenova engelli olmasına rağmen sosyal faaliyetlere aktif olarak katılmaktadır.
келет. Ал 2010-жылы Японияга барып келген. Ал жакта майыптар үчүн атайын 2010 yılında Japonya'ya gitti ve ordaki imkanlar hakkındaki düşüncelerini bizimle paylaştı.
жолдор, пульт менен башкарылуучу кольяскалар жана башка ыӊгайлуу шарттарды Gülzar Düyşenova: “Japonya çok gelişmiş engelliler için özel yollar, kumandayla yönetilen
көрүп, Бишкекте андай мүмкүнчүлүктөр жоктугуна кейийт. Биз да Гүлзар айым arabalar v.s. ’’ dedi. Aynı zamanda sokakta gezmek çok rahat ve kolaydır. Bu soruna ilgi duyarak
менен шаар аралап, анын көзү менен бул жагдайды аӊдап-билип, мүмкүнчүлүгү
чектелген адамдарга борбор калаада жүрүү канчалык кыйын экендигине күбө Gülzar Düyşenova ile şehri gezdik.”
болдук.
Мыйзам берген мирден жасоо оңой. Пандустар- рип, курсагын тойгузууга мүмкүн Anayasanın Verdiği Garanti Bakanlığı'nın verilerine göre sağlık ku-
кепилдик дын сапатын жана анын кандай эмес. Сөзсүз бирөө коляска менен Kırgızistan Cumhuriyeti Anayasası’nın rumlarının %80'inde rampa vardır.
жасалышы керектигин аныктаган кошо көтөрүп киргизип, тамактан- 7. maddesinin 43. fıkrasında “Engelli va-
“Мүмкүнчүлүгү чектелген жа- атайын мамлекеттик стандарт бар ган соң кайра көтөрүп чыгарышы tandaşların sağlığını koruma’’ ibaresine 1. Yollardaki inşa edilen rampalardan
рандардын саламаттыгын сактоо” экендигин көпчүлүк биле бербейт. керек. göre altyapı tesisleri tüm vatandaşlar için engellilerin geçemeyeceklerini görmekte-
жөнүндөгү Кыргыз Республика- Ал стандартка ылайык, пандустун uygun olmalıdır. yiz. Çünkü rampalar çok dikey olduğu için
сынын мыйзамынын 7-бөлүмүнүн бурчундагы бурулуштар 5 градусту 3. Дары-дармекти убагында са- Devletin üst kademesindeki yetkililer tehlikelidir, arabayla aşağı inerken, engel-
43-беренесине ылайык, инфра- түзүш керек. Кээ бир учурлар- тып алуу да оор. Анткени дарыка- ile yerel yönetim yetkilileri engelli vatan- lilerin sağlığına zarar verebilir. Bu yetmi-
структуранын объектилери бардык да бурулуш конструкциясы орно- налардан да атайын жасалган жолду daşların her türlü kurumlara ulaşabilmele- yormuşcasına rampanın aşağı tarafına es-
жарандарга бирдей жеткиликтүү тулат. Бирок бул жерде да бурулуш көрө албадык. rini, toplu taşıma araçlarını kullanabilme- naflar ticari mallarını koyarak alanı daralt-
болушу керек. 8 градустан ашпаш керек. Ал эми lerini ve bilgi erişimine ulaşılmasını teda- maktadırlar.
өтө тик пандустарга чыгууда кый- 4. Дүкөндө 90 пайыз арзанда- rik etmek zorundadırlar.
Мамлекеттик бийлик орган- ынчылыктар жаралып, коркунуч- туу жүрүп жатат. Майыптыгы бар- Aynı maddenin 44. fıkrasında “Halka 2. Engelliler dışarda beslenme ihtiyaçla-
дары, жергиликтүү бийлик адми- лар бул мүмкүнчүлүктөн да куру ка- açık yerleri, kurumları, havalimanları, de- rını tek başına gideremezler. Çünkü resto-
нистрациясы жана жергиликтүү тар туулат. лышты. mir yolları, durakları inşa etmede engelli ranların giriş çıkış kapılarında birilerinin
өзүн-өзү башкаруу органдары Пандус атайын горизонтал- vatandaşlar ve arabayla yürüyen engelli- ona yardım etmesi gerekir.
мүмкүнчүлүгү чектелген жаран- дык багыт менен орнотулуп, анын 5. Эгер мүмкүнчүлүгү чектелген lere de uygun yapılar olması gerekmekte-
дардын ар кандай мекемелерге, ко- туурасы 1,5 метрден кем болбош адам акча которууну же, акча алуу- dir. Bahse konu olan kurumlar devlet se- 3. İlaçları satın almaları da zordur. Çün-
омдук транспортторго кирүүсүнө, керек. Эгер чыга турган тепкич ну кааласа да бирөөнүн жардамы- çim komitesinin kontrolünden geçerken kü eczanelerde engelliler için inşa edilen
маалымат менен камсыз болуула- узун болсо, 80см бийиктиктеги сыз, өз алдынча банктарга, акча ал- engelli vatandaşların haklarını savunan özel yolları göremedik.
рына мүмкүнчүлүк түзүп берүүгө жантайыңкы жолдон кийин сөзсүз маштыруучу жайларга кире албайт. kamu teşkilatlarının ve derneklerin katılı-
милдеттүү. түз жер орун алыш керек. Аны ме- mıyla halkın kullanımına açılmalıdır.” 4. Mağazalarda %90 indirim görüyoruz.
нен катар пандус бекем болуп, оор 6. Жогорку билимдүү болууну Engelli Rampası Nasıl Olmalı? Ancak engelli vatandaşlarımız bu şanstan
Ушул эле мыйзамдын 44-бере- салмактагы адам менен колясканын көксөгөн мекендештерибизди жо- Rampa; Beton, metal, ahşap gibi mater- yararlanamamaktadırlar.
несинде “Коомдук жайларды, ме- салмагын көтөрө алгандай жасалга- горку окуу жайларынын тепкичте- yallerden yapılır. Günümüzde metalden
кемелерди, аэропортторду, темир ны зарыл. ри да ичкери киргизбейт. yapılmış engelli rampalara çok rastlarız. 5. Engelli bir kişi para değiştirmek ya da
жолдордун аялдамасын курууда КРдин Саламаттыкты сактоо Çünkü hammaddesi demir olan rampanın para çekmek isterse birinin yardımı olma-
мүмкүнчүлүгү чектелген жарандар- министрлигинин маалыматына та- 7. Жогорку сотко майыптыгы yapılması oldukça kolaydır. Rampaların dan, tek başına bankalara, dövizlere gire-
ды, аны менен катар коляска менен янсак, медициналык мекемелердин бар адам кайрылбайбы деген суроо kalitelerini kontrol eden devlet kurumla- memektedir.
жүргөн жарандарды да эске алуу 80%да гана пандус бар. Ал эми үн туулат. rının olduğunu çoğu kişi bilmiyordur. Uy-
керек. Жогорудагы мекемелер мам- чыгаруучу жол чырактар Бишкек gun standartlara göre rampanın dönüş 6. Yüksek eğitim almak isteyen engelli
лекеттик кабыл алуу коммисиясы- шаарында эле орнотулган. 8. Жаңы чыккан кино тасмалар- açısının 5 derece olması gerekiyor. Bazı vatandaşlarımız üniversite, enstitü binala-
нан өтүп жаткан учурда социалдык 1. Кадимки өтмөктөргө салын- ды ким гана көрүүнү каалабасын. durumlarda dönüş bağlantısı yerleştiri- rının girişlerinde engelli rampası olmadı-
коргоо органдарынын кызматкер- ган пандустан бир да майыпты- Тилекке каршы, мүмкүнчүлүгү чек- lir. Ama bağlantıda da dönüş 8 dereceden ğı için bu imkandan da yararlanamamak-
леринин жана мүмкүнчүлүгү чек- гы бар адам жүрө албасына күбө телген адамдарга кино да көрүүгө fazla olmamalı. Çok dikey ve zorlu rampa- tadırlar.
телген жарандардын коомдук би- болдук. Себеби, алар өтө тик, ко- шарт жок. dan çıkmak oldukça tehlike saçmaktadır.
рикмелеринин катышуусу жок экс- оптуу экен. Коляска менен ылдый Rampa yatay şekilde olmak üzere ge- 7. ''Yüksek mahkemeye engelliler baş-
плуатацияга берилбеши керек.” түшсө зуулдап барып эле башы ме- 9. Бишкектин айрым борбор- nişliği 1.5 metreden az olmamalıdır. Eğer vuramaz mı?'' sorusu akıllara gelmektedir.
нен сайыла тургандай. Анысы аз дук бөлүгүндө гана пандустар бар. merdivenler yüksek olacaksa 80 santimet-
Пандус кандай болуш келгенсип, пандустун этегине соод- Бирок, бул жолдордо да кимдир re üst sınırını geçmemesi gerekmektedir. 8. Vizyona yeni çıkan filmi izlemeyi
керек? агерлер товарын жайып алган. бирөө жардам бериш керек. Антке- Aynı zamanda rampalar dayanıklı olmalı- kim istemez. Maalesef sinemalarda engel-
2. Мүмкүнчүлүгү чектелген ни алардын да эскилиги жеткен. dır. li rampaları bulunmadığı için film izleme
Пандус-бетон, металл, жы- адам көчөдө жүрүп, курсагы ачса, Kırgızistan Cumhuriyeti Sağlık imkanından yararlanamamaktadırlar.
гач сыяктуу ар кандай матери- кайсы бир тамактануучу жайга ки- 10. Болгону Кыргыз Республи-
алдардан жасалат. Учурда ме- касынын Социалдык өнүгүү мини- 9. Bişkek'in sadece bazı merkezi kesim-
таллдан жасалган пандустарды көп стрлигинде гана салыштырмалуу lerinde engelli rampaları bulunmaktadır.
кездештирүүгө болот. Себеби, те- жакшы жол жасалган. Ama yollarda birilerinin yardım etmesi
gerekmektedir.
11. “Балдарымдын мектептеги
чогулушуна да мектепке кирүүгө 10. Engelli veliler, “Çocukların okuldaki
мүмкүнчүлүк жок болгонунан улам toplantılarına, engelli rampası bulunmadı-
эле бара албайм” ... ğı için gidemiyorlar.”
Fotoğraf : Munara Kadırdin Kızı
