Page 6 - gazete-manas-sayi-51
P. 6
МАЕК / SÖYLEŞİ “Bizim zamanımızda
SMS yoktu, mektuplaşma
Nisan'16 geleneği bambaşkaydı”
“Биздин убакта азыркыдай смс
жок,
жигиттер атайын калыптагы
үлгүгө салып кат жазышчу”
Кыргыз Эл акыны, Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын ээси, учурда Kırgız Halk Şairi, Toktogul Devlet ödülünün sahibi, hali
“Азаттык” үналгысында эмгектенип жаткан журналист Шайлообек Дүйшеев агайы- hazırda“Azattık” radyosunda çalışan gazeteci Şayloobek
быз менен маек курдук. Ал чыгармачылыгы жана азыркы кыргыз журналистикасына
болгон көз карашы тууралуу айтып берди. “Бийиктикти издедим, аны жөнөкөйлүктөн Düyşeyev’le sohbet ettik. Şayloobek Düyşeyev bize
таптым” демекчи жөнөкөйлүктүн чыныгы үлгүсүн мына ушул кишиден көрө алдык. kendi eserleri ve Kırgız gazeteciliği hakkında bilgi verdi.
Анда сөз башынан болсун... Şairimiz sadeliğiyle örnek olacak bir insan.
Жыпара Дөөтказы кызы Kımbat Aytıbekova
— Арыбаңыз агай! Оболу — Бирде күлүп, бирде ыйлап Ат Башыдан чалып пикирлерин — Hoş geldiniz! Şiir yaz- bir dilde ele alınmıştır. Ese-
өзүңүздүн чыгармачылыгыңыздан жатып китебиңизди да окуп билдиришти. Табылды Эгембердиев maya ne zaman başladınız? rinizde kulağa hoş gelmeyen
чыктык. Айткандай, тээ Ак үйдөгү баш сөздө айтып атпайбы, мен
кеп салсаңыз. Ыр дүйнөсүнө министрден тартып, базардагы Шакемдин эмес, кыргыздын ‘’Teşekkür ederim. Ben diğer sözlere de yer verilmekte-
кандайча аралашып калдыңыз соодагер түшүнө турган жалпак тилинин ушунчалык бай экендигине şairler gibi hemen şiir yazmadım. dir. Kırgız edebiyatındaki
сыймыктандым деп. Демек, баары Şiirlerim kızlara aşk mektupları “tabu”, “öfemizm” kuralları
эле? тил менен жазыптырсыз. ордунда деп ойлойм. yazmaya başladıktan sonra ortaya var. Bu kurallarla siz Kırgız
-Бар болгула кыздарым! Эмии... Арасында кулакка жат, одоно çıktı. Bu yıllarda cep telefonu veya edebiyatına zarar verdiğinizi
ал жөнүндө айтсам, мен башка сөздөр да кездешпей койбойт. — Эми агай кепти кыргыз elektronik mesaj yoktu. Delikanlılar
акындардай дароо эле ыр жазып журналистикасына бурсак. kızlara hep tek tip aşk mektupları düşünüyor musunuz?
кетпедим. Баары кыздарга кат Дегеним кыргыз тилинин Кандай кемчиликтер болуп жатат, yazarlardı. Ben ise farklı türde aşk
жазуудан башталган. Биздин убакта тергеп, жымсалдап сүйлөөнү кантип оңдосок болот, кеп- mektupları yazmayı tercih ettim. Bu ‘’Evet. Aslındabizdesizineğitimde
азыркыдай “смс” жок, жигиттер кеңешиңизди бере кетсеңиз? tür mektuplar benim şair olmama öğrendiğiniz o edebiyat kurallarını
атайын калыпка салынган каттардын үйрөткөн табу, эвфемизм -Жаштар тилге келгенде аксап sebep oldu. Hatta başkalarına öğrenmiştik. O yıllarda bu kurallar
үлгүсү менен кат жазышчу. Мен ошол деген эрежелеринен аша чаап, атышат. Өткөндө радиодон “электр da aşk mektuplarını yazan bir tek taraflıydı ve onların bazılarını
көнүмүш адатты жокко чыгарып, кыргыз адабиятын базардын чубалгылары” деп атышат, антпей эле delikanlıydım. Daha sonra okulun değiştirmeliydik. Kırgızların kendi
сөздүн гүлүн өзүм терип, бөтөнчө деңгээлине түшүрүп жатам деп “электрзымдары”, “электрлиниялары” gazetesinde makaleler yazmaya edebiyatı var mıydı, varsa nasıldı?
жазып жүрүп такшалдым окшойт. деп бере бергиле. “Жандуу başladım.’’ Onları incelemek sizin elinizdedir.
Атургай далайына да кат жазгыч ойлобойсузбу? концерт”, “жандуу үн” дешет, аны Doğru! Rus edebiyatı bize çok şey
болгом да. Бара-бара дубал гезиттерге -Биз деле адабияттан ошол силер “фонограммасыз” деп эле айтса болот. — Siz şiir yazmakla birlik- öğretti, öğrenemediğimiz şeyler de
макала жазууга белсене кириштим. окуган эрежелерди окудук да. Бизге Кыргыздар жин ооруну “жандуу дарт” te nesirler de yazıyorsunuz. var. Ama Rus Edebiyatını örnek
Ушинтип отуруп ырга ышкым буларды үйрөткөн кыргыз адабияты деп тергешет, муну врачтар да билет, alarak ne zamana kadar yazmaya
ойгонуп кетсе керек. бир тараптуу түзүлүп калган, аны анан жандуу үн эмес эле “жиндүү Mesela “Agındılar” adlı devam edeceğiz? Bazı yazarlar
— Сиздин ырды эле эмес, кара кайра түзүп чыгыш керек. Бизде үн”, “ненормальный үн” болуп калып kitabınızı okuyanlar iyi bili- ne yazdıklarını kendileri bile
сөздү да катыра жазарыңызды адабият деген барбы, болгонбу, болсо атпайбы. Жандуу концерт коёбуз yorlardır. Fakat kitabınızın anlamıyorlar. Adları Kırgızca ama
“Агындылар” аттуу китебиңизди кандай, муну изилдөө силердин дешет, жансыз да концерт болчу cildindeki sigarayla çekil- yaşam tarzı, söyledikleri bambaşka.
колуңарда. Туура, орус адабияты беле, тобо? Бул бир деп коёлу. Эми diğiniz fotoğraf insanlarda Ben onların yazdıklarına, yazma
окугандар жакшы билишет. бизге көптү үйрөттү, дагы үйрөнө элек өткөндө бир журналист кыз чалып “Kitabın dışı böyle olursa, tarzlarına karşıyım. İnsanlar eserleri
Бирок, китебиңизди адеп эле нерселер бар. Бирок, ошол орустун алып, лампочканы кыргызчага эмне içindekiler nasıl olabilir?” okuduğunda kitabın sayfalarını
колго кармаганда мукабасындагы адабиятынан такыр эле чыгалбай, деп которсок болот дейт. Анан мен diye bir düşünceyi ortaya hemen atlayarak, kitabın sonunda
тамекини үйлөп турган сүрөтүңүз орустарды сокур туурап жаза бериш айттым: “Ай,биздин ата-бабалар mutlu sona ulaşıldı mı diye
“сырты эле ушундай болсо, ичинде керек эмес да. Аюулар таманын соруп өмүрү лампочка ойлоп таппаса, çıkarmaktadır. sabırsızca hareket ederler. Kendi
эмне жакшылык болсун” деген чээнден чыгат го, ошондой бармагын байлап койгон кыргызчасы барбы, eserlerimi başkaları okuduğunda
ойлорду жаратпай койбойт экен? соруп жазган жазуучулар толтура. лампочка деп эле айта бер, ал сиңген ‘’Evet evet. O zaman böyle benimle konuşuyor gibi okumasını
-Эмнегедир ошол ой башыма Окуп отурсаң аттары кыргыз, бирок, да” деп. Мындай тантырагандар düşünmemiştim (gülerek). O istiyorum. Artık eserim yayınlandı.
келбептир (күлүп). Болгону ал менин жашаган турмушу, сүйлөгөн сөздөрү толтура. Тил деген ушинтип байыйт. fotoğraf benim sevdiğim bir Narın’dan, Oş’tan, At Başı’ndan beni
жакшы көргөн сүрөтүм, анүстүнө кыргыздыкы эмес, чоочун, кандай Улуу орус тилинин 70пайызы башка fotoğraftı. Tam 20 yıl önce arayarak kitabımla ilgili fikirlerini
мындан 20 жыл мурун тартылган, десем, мындай... ойлоп табылган. Мен тилдерден келген сөздөр. Алар çekilmişti. O zaman saçlarım şimdiki söylediler. Tabıldı Egemberdiyev
агезде коюу, кара чачым бар эле да. ошолордун көп жазгандарына, дал орустуку эле кылып алышты. Биз gibi beyaz değildi. Tanıdıklarım kitabın önsözünde şöyle diyor “Men
Азыр болсо минтип чачымды ак ошол тилине каршымын. Бир нерсени деле ошондой сөздөрдү өзүбүздүн тил kitap yayınlandıktan sonra “Sen Şake’min eseriyle değil, Kırgız dilinin
басып, түшүп да калды. Тааныштарым сүрөттөгөндө бир-эки барактан нары мыйзамыбызга ылайыктыштырып, o fotoğrafınla sigaraya teşvik zenginliğiyle gurur duyuyorum”.
китеп чыккандан кийин “сен өталбай койдум. Окурмандар китепти жээрибей кошуп алышыбыз керек. ediyorsun” diye eleştirdiler. Fakat
бул сүрөтүң менен тамекини барактап ыргытып эле, сюжетти Анан эле алдыга кетүүнүн ордуна, ben sigarayı bırakalı yaklaşık 20 yıl Röportajınız için çok te-
пропагандалап жатпайсыңбы!”-деп кубалап, аягында сүйгөнү экөө артты көздөй чегинип, бүт баарын oldu.’’ şekkür ederiz.
жүрүштү. А бирок, элди тамекиге бактылуу болдубу же жокпу ошону кыргызчалатабыз деп жинди болуп
үгүттөмөк тургай, өзүмдүн чекпей окушат, бүттү, баары түшүнүктүү. атабыз. — Kâh Gülerek, Kâh ağ-
калганыма 20 жылдай болду. Ошондуктан мен да окуганда layarak kitabınızı okuduk.
сүйлөшүп аткандай эле жазгым
келди. Бирок, элге жетпей калган Eser, herkes tarafından
жок. Көп жерден Нарындан, Оштон, rahatlıkla anlaşılabilir, yalın
SMS yoktu, mektuplaşma
Nisan'16 geleneği bambaşkaydı”
“Биздин убакта азыркыдай смс
жок,
жигиттер атайын калыптагы
үлгүгө салып кат жазышчу”
Кыргыз Эл акыны, Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын ээси, учурда Kırgız Halk Şairi, Toktogul Devlet ödülünün sahibi, hali
“Азаттык” үналгысында эмгектенип жаткан журналист Шайлообек Дүйшеев агайы- hazırda“Azattık” radyosunda çalışan gazeteci Şayloobek
быз менен маек курдук. Ал чыгармачылыгы жана азыркы кыргыз журналистикасына
болгон көз карашы тууралуу айтып берди. “Бийиктикти издедим, аны жөнөкөйлүктөн Düyşeyev’le sohbet ettik. Şayloobek Düyşeyev bize
таптым” демекчи жөнөкөйлүктүн чыныгы үлгүсүн мына ушул кишиден көрө алдык. kendi eserleri ve Kırgız gazeteciliği hakkında bilgi verdi.
Анда сөз башынан болсун... Şairimiz sadeliğiyle örnek olacak bir insan.
Жыпара Дөөтказы кызы Kımbat Aytıbekova
— Арыбаңыз агай! Оболу — Бирде күлүп, бирде ыйлап Ат Башыдан чалып пикирлерин — Hoş geldiniz! Şiir yaz- bir dilde ele alınmıştır. Ese-
өзүңүздүн чыгармачылыгыңыздан жатып китебиңизди да окуп билдиришти. Табылды Эгембердиев maya ne zaman başladınız? rinizde kulağa hoş gelmeyen
чыктык. Айткандай, тээ Ак үйдөгү баш сөздө айтып атпайбы, мен
кеп салсаңыз. Ыр дүйнөсүнө министрден тартып, базардагы Шакемдин эмес, кыргыздын ‘’Teşekkür ederim. Ben diğer sözlere de yer verilmekte-
кандайча аралашып калдыңыз соодагер түшүнө турган жалпак тилинин ушунчалык бай экендигине şairler gibi hemen şiir yazmadım. dir. Kırgız edebiyatındaki
сыймыктандым деп. Демек, баары Şiirlerim kızlara aşk mektupları “tabu”, “öfemizm” kuralları
эле? тил менен жазыптырсыз. ордунда деп ойлойм. yazmaya başladıktan sonra ortaya var. Bu kurallarla siz Kırgız
-Бар болгула кыздарым! Эмии... Арасында кулакка жат, одоно çıktı. Bu yıllarda cep telefonu veya edebiyatına zarar verdiğinizi
ал жөнүндө айтсам, мен башка сөздөр да кездешпей койбойт. — Эми агай кепти кыргыз elektronik mesaj yoktu. Delikanlılar
акындардай дароо эле ыр жазып журналистикасына бурсак. kızlara hep tek tip aşk mektupları düşünüyor musunuz?
кетпедим. Баары кыздарга кат Дегеним кыргыз тилинин Кандай кемчиликтер болуп жатат, yazarlardı. Ben ise farklı türde aşk
жазуудан башталган. Биздин убакта тергеп, жымсалдап сүйлөөнү кантип оңдосок болот, кеп- mektupları yazmayı tercih ettim. Bu ‘’Evet. Aslındabizdesizineğitimde
азыркыдай “смс” жок, жигиттер кеңешиңизди бере кетсеңиз? tür mektuplar benim şair olmama öğrendiğiniz o edebiyat kurallarını
атайын калыпка салынган каттардын үйрөткөн табу, эвфемизм -Жаштар тилге келгенде аксап sebep oldu. Hatta başkalarına öğrenmiştik. O yıllarda bu kurallar
үлгүсү менен кат жазышчу. Мен ошол деген эрежелеринен аша чаап, атышат. Өткөндө радиодон “электр da aşk mektuplarını yazan bir tek taraflıydı ve onların bazılarını
көнүмүш адатты жокко чыгарып, кыргыз адабиятын базардын чубалгылары” деп атышат, антпей эле delikanlıydım. Daha sonra okulun değiştirmeliydik. Kırgızların kendi
сөздүн гүлүн өзүм терип, бөтөнчө деңгээлине түшүрүп жатам деп “электрзымдары”, “электрлиниялары” gazetesinde makaleler yazmaya edebiyatı var mıydı, varsa nasıldı?
жазып жүрүп такшалдым окшойт. деп бере бергиле. “Жандуу başladım.’’ Onları incelemek sizin elinizdedir.
Атургай далайына да кат жазгыч ойлобойсузбу? концерт”, “жандуу үн” дешет, аны Doğru! Rus edebiyatı bize çok şey
болгом да. Бара-бара дубал гезиттерге -Биз деле адабияттан ошол силер “фонограммасыз” деп эле айтса болот. — Siz şiir yazmakla birlik- öğretti, öğrenemediğimiz şeyler de
макала жазууга белсене кириштим. окуган эрежелерди окудук да. Бизге Кыргыздар жин ооруну “жандуу дарт” te nesirler de yazıyorsunuz. var. Ama Rus Edebiyatını örnek
Ушинтип отуруп ырга ышкым буларды үйрөткөн кыргыз адабияты деп тергешет, муну врачтар да билет, alarak ne zamana kadar yazmaya
ойгонуп кетсе керек. бир тараптуу түзүлүп калган, аны анан жандуу үн эмес эле “жиндүү Mesela “Agındılar” adlı devam edeceğiz? Bazı yazarlar
— Сиздин ырды эле эмес, кара кайра түзүп чыгыш керек. Бизде үн”, “ненормальный үн” болуп калып kitabınızı okuyanlar iyi bili- ne yazdıklarını kendileri bile
сөздү да катыра жазарыңызды адабият деген барбы, болгонбу, болсо атпайбы. Жандуу концерт коёбуз yorlardır. Fakat kitabınızın anlamıyorlar. Adları Kırgızca ama
“Агындылар” аттуу китебиңизди кандай, муну изилдөө силердин дешет, жансыз да концерт болчу cildindeki sigarayla çekil- yaşam tarzı, söyledikleri bambaşka.
колуңарда. Туура, орус адабияты беле, тобо? Бул бир деп коёлу. Эми diğiniz fotoğraf insanlarda Ben onların yazdıklarına, yazma
окугандар жакшы билишет. бизге көптү үйрөттү, дагы үйрөнө элек өткөндө бир журналист кыз чалып “Kitabın dışı böyle olursa, tarzlarına karşıyım. İnsanlar eserleri
Бирок, китебиңизди адеп эле нерселер бар. Бирок, ошол орустун алып, лампочканы кыргызчага эмне içindekiler nasıl olabilir?” okuduğunda kitabın sayfalarını
колго кармаганда мукабасындагы адабиятынан такыр эле чыгалбай, деп которсок болот дейт. Анан мен diye bir düşünceyi ortaya hemen atlayarak, kitabın sonunda
тамекини үйлөп турган сүрөтүңүз орустарды сокур туурап жаза бериш айттым: “Ай,биздин ата-бабалар mutlu sona ulaşıldı mı diye
“сырты эле ушундай болсо, ичинде керек эмес да. Аюулар таманын соруп өмүрү лампочка ойлоп таппаса, çıkarmaktadır. sabırsızca hareket ederler. Kendi
эмне жакшылык болсун” деген чээнден чыгат го, ошондой бармагын байлап койгон кыргызчасы барбы, eserlerimi başkaları okuduğunda
ойлорду жаратпай койбойт экен? соруп жазган жазуучулар толтура. лампочка деп эле айта бер, ал сиңген ‘’Evet evet. O zaman böyle benimle konuşuyor gibi okumasını
-Эмнегедир ошол ой башыма Окуп отурсаң аттары кыргыз, бирок, да” деп. Мындай тантырагандар düşünmemiştim (gülerek). O istiyorum. Artık eserim yayınlandı.
келбептир (күлүп). Болгону ал менин жашаган турмушу, сүйлөгөн сөздөрү толтура. Тил деген ушинтип байыйт. fotoğraf benim sevdiğim bir Narın’dan, Oş’tan, At Başı’ndan beni
жакшы көргөн сүрөтүм, анүстүнө кыргыздыкы эмес, чоочун, кандай Улуу орус тилинин 70пайызы башка fotoğraftı. Tam 20 yıl önce arayarak kitabımla ilgili fikirlerini
мындан 20 жыл мурун тартылган, десем, мындай... ойлоп табылган. Мен тилдерден келген сөздөр. Алар çekilmişti. O zaman saçlarım şimdiki söylediler. Tabıldı Egemberdiyev
агезде коюу, кара чачым бар эле да. ошолордун көп жазгандарына, дал орустуку эле кылып алышты. Биз gibi beyaz değildi. Tanıdıklarım kitabın önsözünde şöyle diyor “Men
Азыр болсо минтип чачымды ак ошол тилине каршымын. Бир нерсени деле ошондой сөздөрдү өзүбүздүн тил kitap yayınlandıktan sonra “Sen Şake’min eseriyle değil, Kırgız dilinin
басып, түшүп да калды. Тааныштарым сүрөттөгөндө бир-эки барактан нары мыйзамыбызга ылайыктыштырып, o fotoğrafınla sigaraya teşvik zenginliğiyle gurur duyuyorum”.
китеп чыккандан кийин “сен өталбай койдум. Окурмандар китепти жээрибей кошуп алышыбыз керек. ediyorsun” diye eleştirdiler. Fakat
бул сүрөтүң менен тамекини барактап ыргытып эле, сюжетти Анан эле алдыга кетүүнүн ордуна, ben sigarayı bırakalı yaklaşık 20 yıl Röportajınız için çok te-
пропагандалап жатпайсыңбы!”-деп кубалап, аягында сүйгөнү экөө артты көздөй чегинип, бүт баарын oldu.’’ şekkür ederiz.
жүрүштү. А бирок, элди тамекиге бактылуу болдубу же жокпу ошону кыргызчалатабыз деп жинди болуп
үгүттөмөк тургай, өзүмдүн чекпей окушат, бүттү, баары түшүнүктүү. атабыз. — Kâh Gülerek, Kâh ağ-
калганыма 20 жылдай болду. Ошондуктан мен да окуганда layarak kitabınızı okuduk.
сүйлөшүп аткандай эле жазгым
келди. Бирок, элге жетпей калган Eser, herkes tarafından
жок. Көп жерден Нарындан, Оштон, rahatlıkla anlaşılabilir, yalın
